Reżim Łukaszenki planuje wprowadzić zmiany w konstytucję Białorusi. Niektóre z nich uderzą w Polaków na Białorusi i studentów polskich uczelni posiadających Białoruskie obywatelstwo. Obecnie na Białorusi obowiązuje konstytucja zatwierdzona w sfałszowanym referendum z 24 listopada 1996 roku.
Proponowane zmiany w artykule 80 obejmują zwiększenie wieku kandydata na prezydenta z 35 do 40 lat. Artykuł również zwiększa okres stałego zamieszkiwania kandydata na terytorium Białorusi z 10 do 20 lat. Również w nowej redakcji artykułu 80 konstytucji proponuje się dodanie zakazu kandydowania dla osób posiadających w chwili obecnej lub w przeszłości obywatelstwo innego państwa lub zezwolenie na pobyt na terytorium innego państwa lub inny dokumentu dający prawa do ulg lub korzyści.
Jak widać podane sformułowanie obejmuje sporo kategorii obywateli Białorusi, jest wątpliwe i niekonkretne, przez co uderza w spore grupy obywateli Białorusi, ograniczając ich bierne prawo wyborcze.
Obywatele państw trzecich mogą posiadać takie polskie dokumenty uprawniające do ulg i korzyści, jak legitymacja studencka, legitymacja doktorancka, Karta Polaka, legitymacja szkolna. Przyjrzyjmy się niektórym dokumentom i temu na jakie ulgi i korzyści mogą liczyć ich posiadacze na podstawie polskiego prawa:
Legitymacja studencka\legitymacja doktorancka\legitymacja szkolna
Według Artykułu 105, polskiej ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. “Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”: studentowi przysługuje prawo do korzystania z 50% ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej. Artykuł 214 tej że ustawy mówi że: Jednostka samorządu terytorialnego może przyznać doktorantom ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej.
Przyjrzyjmy się również ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego
transportu zbiorowego:
Artykuł 4 ustęp 4 gwarantuje ulgę 37% dla różnych grup młodzieży i dzieci przy przejazdach środkami publicznego transportu
zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych
Ustęp 4a mówi że: Do ulgi 51% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych, są uprawnieni studenci do ukończenia 26 roku życia; osobom, które ukończyły studia pierwszego stopnia przysługuje to prawo do dnia 31 października roku, w którym ukończyły te studia.
Ustęp 4b mówi również o doktorantach: Do ulgi 51% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych, są uprawnieni doktoranci do ukończenia 35 roku życia.
Jak widać według polskiego prawa ulgi posiadają studenci, doktoranci, uczniowie szkół. Prawo do ulg jest sprawdzane na podstawie stosownego dokumentu – legitymacji studenckiej, legitymacji doktoranckiej, legitymacji szkolnej. Taki stan faktyczny może być oceniony przez władze Białorusi na postawie nowej konstytucji jako posiadanie dokumentu dającego prawa do ulg lub korzyści co może w przyszłości pozbawiać studiujących lub uczących się w Polsce obywateli Białorusi prawa do kandydowania.
Karta Polaka
Karta Polaka daje wiele ulg i uprawnień. Według stanu na 2019 rok Polska wydała obywatelom Białorusi ponad 137 tysięcy Kart Polaka.
Przyjrzyjmy się ustawie z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka.
Rozdział 2 ustawy zawiera szereg uprawnień przysługujących posiadaczowi Karty Polaka.
Artykuł 5 zwalnia posiadacza KP z opłat za wizę krajową na podstawie uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka.
Artykuł 5a zwalnia posiadacza z opłat konsularnych za rozpatrzenie wniosku i nadanie obywatelstwa.
Artykuł 6 punkt 1 zwalnia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę.
Punkt 2 zezwala na prowadzenie działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Punkt 3 zezwala na kształcenie w szkole doktorskiej, podejmowanie i odbywanie studiów, oraz innych form kształcenia, a także na uczestniczenie w działalności naukowej.
Punkt 4 zezwala na kształcenie na zasadach określonych w ustawie z dnia 14
grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe i ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Punkt 5 zezwala na korzystanie z opieki zdrowotnej w stanach nagłych
Punkt 6 daje prawo do ulgi 37% przy przejeździe środkami publicznego transportu zbiorowego
kolejowego.
Punkt 7 daje prawo do bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych/
Punkt 8 daje prawo pomocy konsula, w ramach jego kompetencji i z zastosowaniem i
poszanowaniem zwyczajów i prawa międzynarodowego, w sytuacji
zagrożenia życia lub bezpieczeństwa.
Zezwolenie na pobyt czasowy
Proponowane zmiany w białoruskiej konstytucji nie rozgraniczają pojęć, zezwolenia na pobyt stały i zezwolenia na pobyt czasowy. Artykuł 80 jasno zakazuje kandydowania na prezydenta dla osób posiadających w przeszłości zezwolenie na pobyt, bez zaznaczenia charakteru tego zezwolenia lub okresu na jakie zostało wydane.
Podstawami uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy mogą być: wykonywanie pracy na terytorium Polski(co staje się coraz bardziej aktualne w związku z tragicznym stanem białoruskiej gospodarki), odbywanie studiów, prowadzenie działalności gospodarczej, badań naukowych, nauka, odbywanie stażu, wolontariatu i inne.
Według raportu Urzędu do Spraw Cudzoziemców stanem na kwiecień 2021, zezwolenie na pobyt czasowy posiada 10 tyś. obywateli Białorusi, a zezwolenie na pobyt stały 20 tyś.
Wniosek
Według oficjalnych danych spisu powszechnego z 2019 roku na Białorusi zamieszkuje ponad 294 tysiące Polaków. Warto w tym miejscu zaznaczyć że organizacja spisów powszechnych ludności Białorusi z 2009 i 2019 wywołuje sporo wątpliwości. Organizacje zrzeszające Polaków na Białorusi wprost oskarżają władze o fałszerstwo, w związku z tym że liczba Polaków według statystyk drastycznie aż o 100 tyś, w porównaniu do spisów z czasów radzieckich lub spisu z 1999 roku, które to nie pokazywały tak znaczących spadków. Jak już wspomniano Polska wydała obywatelom Białorusi ponad 137 tyś kart Polaka, 10 tyś zezwoleń na pobyt stały, 20 tyś. zezwoleń na pobyt stały. W związku z tym ponad 167 tysięcy obywateli Białorusi, zostaną pozbawieni prawa do kandydowania na Prezydenta. Obserwując tendencje w oficjalnej polityce białoruskiego reżimu i wypowiedzi decydentów uderzających w Kartę Polaka można wywnioskować że ograniczenia zostaną rozszerzone w przyszłości również na inne urzędy, takie jak na przykład parlament lub lokalne rady, co skutkuje tym że ponad połowa Polaków z białoruskim obywatelstwem może zostać już oficjalnie wykreślona z życia politycznego Białorusi.
