590 lat temu w Grodnie podpisano unię polsko-litewską. Unia Grodzieńska z 1432 roku była ostatnią z czterech unii zawartych za życia Władysława Jagiełły.
Unia była odpowiedzią na zamieszanie, jakie wybuchło na Litwie po śmierci Wielkiego Księcia Witolda w 1430 roku. Problemem stało się następstwo tronu – nie było jasne, kto powinien zająć miejsce Witolda w Wilnie. Jagiełło zdecydował się poprzeć swojego najmłodszego brata, Świdrygiełłę – Bolesława, którego na władcę Litwy wybrali lokalni możnowładcy. Okazało się jednak, że decyzja z 1430 roku była błędna – nowy wielki książę już wcześniej ujawnił się jako przeciwnik unii Polski z Litwą i niemal natychmiast wystąpił przeciwko swojemu bratu, dążąc do niezależności Litwy. Wspierali go w tym Krzyżacy, cesarz oraz Moskwa.
Wielki Książę Litewski Witold
Polscy i litewscy historycy od dawna próbują zrozumieć motywy Świdrygiełły. Oskar Halecki twierdził, że nowy wielki książę opowiadał się za unią państwową z Polską, ponieważ była ona korzystna dla Litwy, a konflikt dotyczył jedynie litewskich aspiracji do równouprawnienia. Ludwik Kolankowski uważał, że niechęć Świdrygiełły do zerwania z Polską była widoczna w fakcie, że dopiero w 1431 roku zaczął szukać sojuszników. Jednak źródła wskazują na coś innego: wiemy, że Świdrygiełło już w 1429 roku, za życia Witolda, próbował nawiązać przyjaźń z cesarzem. Po 1430 roku zgłaszał także gotowość przyjęcia korony królewskiej i obiecywał cesarzowi, że odciągnie Mołdawię od sojuszu z Polską i Turcją. Wojna domowa, która wybuchła z jego inicjatywy w 1432 roku, trwała aż 7 lat.
On October 15, 1432, the Grodno Union was concluded. The Ruthenian nobility of the Grand Duchy of Lithuania received the same rights and privileges as the Polish and Lithuanian nobility… and the same duty of military service.
👑🇵🇱🇺🇦⬜️🟥⬜️🇱🇹📜 pic.twitter.com/LpStRsdRRp— Europe of the Jagiellonians (@EJagiellonians) October 15, 2022
Zygmunt Kiejstutowicz, brat Witolda, stanął po stronie króla polskiego w konflikcie, zawierając w październiku 1432 roku nową unię z Polską w Grodnie. Na mocy tej unii, to Zygmunt, a nie Świdrygiełło, miał objąć tron w Wilnie, jednocześnie potwierdzając główne postanowienia unii horodelskiej. Oba państwa pozostały zjednoczone, broniąc się przed wpływami Krzyżaków i Moskwy. Wołyń pozostał przy Litwie, a Podole Zachodnie przy Polsce. Dzięki wsparciu Zygmunta, Świdrygiełło został wkrótce pokonany – miało to miejsce pod Wiłkomierzem w 1435 roku. Na Litwę powrócił dopiero w 1440 roku, kiedy tron wielkoksiążęcy objął Kazimierz Jagiellończyk.
Wkrótce po śmierci Jagiełły w 1434 roku więzi między Polską a Litwą osłabły. Król Władysław Warneńczyk, skierował swoją uwagę na Węgry, które wkrótce połączył z Polską unią personalną. Tymczasem Litwa, pod rządami jego brata Kazimierza od 1440 roku, stała się praktycznie niezależnym państwem. Unie zawarte przez Jagiełłę zostały zerwane. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1447 roku, kiedy Kazimierz Jagiellończyk objął polski tron.
Na podst. polskieradio.pl
