„Polacy! Wybiła godzina zemsty. Dziś umrzeć lub zwyciężyć potrzeba! Idźmy, a piersi wasze niech będą Termopilami dla wrogów!”– wołał ppor. Piotr Wysocki. 190 lat temu, 29 listopada 1830 r., w Warszawie wybuchło Powstanie Listopadowe, największy polski zryw niepodległościowy w XIX.
Powstanie było skierowane przeciwko Rosji i objęło tereny Królestwa Polskiego, utworzonego po Kongresie Wiedeńskim jako okrojone państewko z carem jako królem, posiadające własną konstytucję i armię, oraz część tzw. ziem zabranych, w tym Litwę, Żmudź i Wołyń. Trwało ono 10 miesięcy, podczas których około 150 tysięcy Polaków stawiało opór największej potędze militarnej świata, odnosząc tymczasowe, lecz znaczące sukcesy.
Marcin Zaleski, Cykl Listopadowy, Wzięcie Arsenału, 1830 (fot. wikipedia.org)
Powstanie listopadowe wybuchło na tle pogarszającej się sytuacji politycznej w Królestwie Polskim, gdzie carowie rządzili w sposób coraz bardziej autorytarny, łamiąc ustalenia konstytucyjne. W reakcji na to, powstały tajne organizacje oporu, w tym w 1828 roku sprzysiężenie w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty, kierowane przez Piotra Wysockiego. Wybuch powstania zapoczątkował pożar browaru na Solcu.
Oddział podchorążych zaatakował Belweder, nieudanie próbując schwytać wielkiego księcia Konstantego, niechętnie widzianego władcy Królestwa. Wieczorem, po zdobyciu Arsenału i uzbrojeniu mieszkańców wspierających zryw, powstańcy opanowali Warszawę w ranek 30 listopada.
Chorągiew Za wolność naszą i waszą 1831 (fot. wikipedia.org)
Po tym, jak 25 stycznia 1831 roku Sejm ogłosił detronizację cara Mikołaja I i deklarację niepodległości Polski, co było odpowiedzią na nieudane negocjacje w Petersburgu, Rosja zareagowała wysłaniem wojsk interwencyjnych. Wybuchła wojna, w której doszło do licznych bitew. Największa i najbardziej krwawa z nich miała miejsce pod Olszynką Grochowską, gdzie polscy żołnierze powstrzymali natarcie Rosjan na Warszawę. Inne znaczące starcia to zwycięstwa pod Wawrem, Dębem Wielkim i Iganiami, a także nieudana obrona Warszawy we wrześniu.
Po upadku stolicy polska armia prowadziła głównie działania partyzanckie. Oficjalny koniec Powstania Listopadowego datuje się na 21 października 1831 roku, kiedy to skapitulowała twierdza Zamość. Po upadku powstania, Królestwo Polskie straciło dużą część swojej autonomii, a uczestnicy powstania zostali poddani represjom.
Źródło: wb24/sejm.gov.pl
