W nocy z 14 na 15 maja 1944 r. żołnierze Zgrupowania Stołpeckiego AK pod dowództwem por. Adolfa Pilcha „Góry”, znani jako “doliniacy”, odnieśli zwycięstwo w bitwie z dwiema brygadami sowieckiej partyzantki w Kamieniu Stołpeckim (woj. nowogródzkie). Było to jedno z najkrwawszych starć pomiędzy polskim podziemiem a sowiecką partyzantką na Kresach.
W kwietniu 1944 roku liczebność oddziału „Góry” przekroczyła czterystu ludzi. Wkrótce został on przekształcony w Zgrupowanie Stołpeckie AK. W Puszczy Nalibockiej dochodziło do wielu potyczek z Sowietami. Początkowo „Góra” przyjął postawę defensywną, jednak terror sowieckiej partyzantki sprawił, że zaczęto organizować zasadzki na sowieckie oddziały. Elementem obrony Polaków były umocnione punkty oporu. W kwietniu 1944 roku taka placówka powstała we wsi Kamień Stołpecki. Garnizon Kamienia stanowiło 120 żołnierzy Armii Krajowej, którymi dowodził plutonowy Józef Zujewski „Mak”. Główne siły Polaków kwaterowały na plebanii kościoła św. Piotra i Pawła, a ich bezpieczeństwo miały zapewnić cztery prowizoryczne bunkry wzniesione przy ogrodzeniu świątyni. Organizowano wypady i zasadzki przeciwko sowieckim partyzantom.
Adolf Pilch ps. „Góra”, „Dolina” (fot. wikipedia.org)
Załoga Kamienia Stołpeckiego mocno dała się we znaki Sowietom i postanowili oni zlikwidować uciążliwą placówkę AK. Do uderzenia wyznaczono około ośmiuset sowieckich partyzantów i poprzedzono je starannym rozpoznaniem. 14 maja po północy Sowieci bezszelestnie unieszkodliwili warty na skraju wsi złożone z polskich cywilów. Niezauważeni dotarli pod kościół, jednak podczas pokonywania kościelnego muru Polacy podnieśli alarm. Wobec znacznej przewagi liczebnej i zaskoczenia sowiecki zmasowany ostrzał przyniósł żołnierzom AK duże straty, jednak nie ulegli oni panice i stawili opór. Walka trwała ponad dwie godziny, zniszczono trzy polskie bunkry.
Grupa dowódców Zgrupowania Stołpeckiego AK z ludnością cywilną. Adolf Pilch trzeci od lewej, Kostuchy (dawna Nowogródczyzna), maj 1944 r. Fot. z zasobu AAN
Urodziny dowódcy Zgrupowania Stołpeckiego AK por. Adolfa Pilcha „Góry”. Na zdjęciu solenizant (oznaczony strzałką) wraz z dowództwem Zgrupowania, miejscowość Starzynki k. Iwieńca, 22 maja 1944 r. Fot. z zasobu AAN
Zgrupowanie Armii Krajowej „Kampinos”, Wiersze, wrzesień 1944. Przejazd patrolu kawalerii por. Adolfa Pilcha „Góry”, „Doliny” (trzeci z prawej), którego żołnierze przybyli z Lasów Nalibockich. Ubrani są w mundury i przedwojenne rogatywki. Pierwszy z prawej chor. Zdzisław Nurkiewicz „Noc”. Drugi z prawej Jan Jakubowski „Dąb”. Fot. z zasobu IPN (dar prywatny Doroty Fatimy Wolniarskiej-Witek)
Kilkanaście kilometrów dalej kwaterowały główne siły Zgrupowania Stołpeckiego. Kiedy zaalarmowane odgłosami walki przybyły na miejsce, sowieccy partyzanci się wycofali. W nocnym starciu poległo 21 żołnierzy AK, 23 zostało rannych. Straty sowieckie oszacowano na osiemdziesięciu zabitych i rannych. Poległych w walce żołnierzy AK pochowano w zbiorowej mogile na miejscowym cmentarzu. Po wojnie Kamień Stołpecki znalazł się na terytorium ZSRR i jakiekolwiek upamiętnienie poległych było niemożliwe. W 1995 roku staraniem weteranów Zgrupowania Stołpeckiego na mogile wzniesiono pomnik-nagrobek.
Źródło: ckzimragowo.pl, IPN
Fot. IPN
