Równo 162 lata temu, 29 maja 1861 roku, w Paryżu zmarł Joachim Lelewel – wielki polski historyk i działacz niepodległościowy. Często nazywany jest pierwszym nowoczesnym historykiem. Do historii przeszło jego słynne hasło : „Za wolność naszą i waszą”.
Joachim Lelewel (po 1831)
Pochodził ze spolonizowanej szwedzkiej rodziny Loelhoeffelów de Loewensprung, od dwóch pokoleń osiadłej w Polsce.
Joachim Lelewel, historyk, polityk, publicysta, ukończył Uniwersytet Wileński. Był z nim związany przez wiele lat. Został jednak usunięty z tej uczelni ze względu na swoje postępowe poglądy i kontakty ze środowiskiem filomatów. Był założycielem “Tygodnika Wileńskiego” – periodyku poświęconego nauce i literaturze, w którym debiutował m.in. Adam Mickiewicz. Wieszcz po latach umieścił postać Lelewela w trzeciej części “Dziadów”.
Sala Joachima Lelewela na Uniwersytecie Wileńskim (fot. Wikipedia/Raimondas Malaiška)
Będąc posłem, zyskał popularność jako obrońca postulatów liberalnych. Podczas Powstania Listopadowego był członkiem Rady Administracyjnej, a następnie Rządu Narodowego. Był także prezesem Towarzystwa Patriotycznego. Przypisuje mu się wymyślenie hasła: “Za wolność naszą i waszą”, które widniało na sztandarach powstańców.
Sztandar z 1831 (fot. Wikipedia.org)
Sztandar Królestwa Polskiego z sali Sejmu, wywieziony po powstaniu listopadowym przez Joachima Lelewela (fot. Wikipedia/Samhanin)
Po upadku powstania udał się na emigrację. We Francji założył Komitet Narodowy Polski, który postawił sobie za cel odrodzenie Polski jako republiki dzięki wybuchowi powstań w trzech zaborach. Jego odezwa wzywająca do obalenia caratu stała się pretekstem do wydalenia go z Francji. Założył Zjednoczenie Emigracji Polskiej i półtajną organizację Młoda Polska, związaną z Młodą Europą Giuseppego Mazziniego. Chciał stworzyć wzajemnie popierające się państwa republikańskie występujące przeciwko Świętemu Przymierzu – gwarantowi porządku wiedeńskiego.
Grób Lelewela na cmentarzu Na Rossie w Wilnie (fot. Wikipedia/Krzysztof Mizera)
Tablica upamiętniająca Joachima Lelewela na Kamienicy Lelewelów (Dulfusowskiej) przy ul. Długiej 4 w Warszawie (fot. Wikipedia/Adrian Grycuk)
Wszechstronny badacz, pozostawił po sobie ogromny dorobek w dziedzinie historii i jej nauk pomocniczych. Zajmował się równolegle wieloma dyscyplinami. Sprzeciwiał się dzieleniu historii na gospodarczą, społeczną, polityczną itp. Był jednym z pierwszych zajmujących się badaniem geografii historycznej i kartografii.
Portret Joachima Lelewela w wieku dojrzałym (fot. Polona.pl)
Szkoła lelewelowska postulowała całościowe badanie procesów historycznych w różnych ich aspektach. Była zacięcie krytykowana przez przedstawicieli szkoły krakowskiej, z prof. Józefem Szujskim na czele. Zarzucano jej, że metoda, którą się posługuje, traktuje historię przez pryzmat republikańskich przekonań Lelewela.
Lelewel zmarł w Paryżu w wieku 75 lat.
Źródło: muzhp.pl
