Pałac Tyzenhauza w Postawach (obwód witebski), w którym przez długi czas mieścił się szpital miejski, może wreszcie stać się muzeum. Miasto długo czekało na takie wydarzenie.
Pałac, zaprojektowany przez włoskiego architekta Giuseppe de Sacco, powstał w pierwszej połowie XIX w. Budynek został ukończony około 1850 r., kiedy to był własnością Konstantego Tyzenhauza, syna starosty podolskiego i dowódcy gwardii litewskiej, Ignacego Tyzenhauza, który był bratem podskarbiego Antoniego i po nim odziedziczył jego dobra. Konstanty był ornitologiem i zgromadził w pałacu ponad 3 tys. eksponatów, z czego kolekcja ornitologiczna liczyła ponad 1000 okazów, w tym 280 wypchanych przedstawicieli awifauny oraz około 560 jaj należących do 252 gatunków ptaków. Były to ptaki ze wszystkich kontynentów, przede wszystkim z terenów obecnej Białorusi, Litwy i Ukrainy. Po śmierci uczonego jego syn Rajnold w 1858 roku ofiarował zbiory Towarzystwu Archeologicznemu w Wilnie, ale uległy one rozproszeniu po upadku powstania styczniowego.
Pałac Tyzenhauzów w Postawach, stan obecny (fot. wikimedia commons)
Pałac Tyzenhauzów w 1896 roku (fot. wikimedia commons)
W pałacu znajdowała się również bogata biblioteka, zbiór archiwaliów i galeria obrazów zawierająca między innymi dzieła takich malarzy, jak Albrecht Dürer, Leonardo da Vinci, Peter Paul Rubens, Antonio Correggio, Paolo Veronese, Jacopo Tintoretto. Liczne dzieła z księgozbioru, zostały w 1915 r. ukazem władz rosyjskich wywiezione do Kijowa. Tylko niewielka część z nich została zwrócona na mocy traktatu ryskiego i umieszczona w warszawskim pałacu Przeździeckich. 25 września 1939 r. niemieckie bomby zniszczyły zasoby biblioteki. Uratowano tylko nieliczne egzemplarze.
Konstanty Tyzenhauz (źródło: bilp.uw.edu.pl)
Konstanty Tyzenhauz narysował ponad dwadzieścia gatunków ptaków (źródło: Narodowe Muzeum Sztuki im. M. K. Čiurlionisa)
Ornitologia powszechna – Tom III, Konstanty Tyzenhauz, 1846.
Kolibry. Rysunek autorstwa Konstantego Tyzenhauza
Ostatnim z rodu właścicielem majątku był Rajnold Tyzenhauz. Po jego śmierci w 1881 roku Postawy przeszły na spokrewnionych z nimi Przeździeckich i pozostawały w ich ręku do 1939 roku. Ostatnim właścicielem majątku był Konstanty Przeździecki.
Pałac w latach 20. XX w. (fot. wikimedia commons)
Pod koniec XIX w. w jednym z pomieszczeń pałacu, w ukryciu od władz, nielegalnie mieszkał przyszły pierwszy marszałek Polski Józef Piłsudski.
Józef Piłsudski, 1899.
W czasach sowieckich budynek został całkowicie przebudowany na potrzeby szpitala. W latach 80. XX w. dzięki funduszom UNESCO odremontowano fasadę budynku.
Fontanna w pałacowym parku (fot. wikimedia commons)
Fasada wschodnia z herbem Bawół Tyzenhauzów (fot. wikimedia commons)
Teraz wszystko wskazuje na to, że miejsce to zyska drugie życie. Jak podał niezależny dziennik “Nasza Niwa” obecnie trwa projektowanie nowego budynku szpitala, który jest objęty republikańskim programem inwestycyjnym. Budowa planowana jest w przyszłym roku. Do nowego budynku przeniesie się kilka oddziałów z Pałacu, który nie spełnia już warunków technicznych.
Pomnik Konstantego Tyzenhauza przed pałacem (fot. wikimedia commons)
Pomysł przekształcenia miejskiego szpitala w muzeum Tyzenhauzów zrodził się w 2013 roku. Przeprowadzono wówczas remont piwnic, w których zachowały się sklepienia żebrowe. Remont, który kosztował 650 tysięcy euro pochodził z funduszu “Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa” w ramach programu współpracy Łotwy, Litwy i Białorusi. Na zakup eksponatów do muzeum przeznaczono 7,5 tysiąca euro.
Wb24.org na podst. nashaniva.com, dworypogranicza.pl, wikipedia.org, Grzegorz Rąkowski „Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi”
