24 czerwca 1796 roku w Maluszycach pod Nowogródkiem urodził się Jan Czeczot – jeden z najsłynniejszych poetów epoki romantyzmu, etnograf, autor „Prząśniczki”. Był prekursorem białoruskiej folklorystyki, czym ogromnie przysłużył się rozwojowi języka białoruskiego. Był bliskim przyjacielem Adama Mickiewicza. Wieszcz wymienił go nawet w dedykacji do trzeciej części Dziadów.
Jan Czeczot (źródło: wikimedia commons)
Pochodził z drobnej nowogródzkiej szlachty, jego rodzicami byli: Klara z Haciskich oraz Tadeusz Czeczot herbu Ostoja, rządca majątku hrabiego Antoniego Tyzenhauza. Przyszły poeta kształcił się w Nowogródku – w powiatowej szkole dominikańskiej. To właśnie tam zawarł serdeczną przyjaźń z Adamem Mickiewiczem. Studiował na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim – przerwał studia najprawdopodobniej z powodów finansowych, po czym został pisarzem w zarządzie majątków Radziwiłłów.
Kościół Dominikanów i Szkoła Powiatowa w Nowogródku (źródło: wikimedia commons)
W czerwcu 1819 roku Jan Czeczot został przyjęty jako członek korespondent do wileńskiego Towarzystwa Filomatów. W gronie filomatów Czeczot zjednał sobie powszechną miłość. Był bardzo lubiany i ceniony przez kolegów; w czasie swego pobytu w Wilnie. Oto jak go wspominał po latach Ignacy Domeyko (1802-1889), także filomata – „Żywy, tkliwy, wesoły, bratający się ze wszystkimi, prosty i poufały również z najmłodszymi, jak i najnieuczeńszymi, śpiewny, czuły na wszelkie wrażenia, prawdziwie wieśniaczej natury, a przy tym pobożny i dobry katolik…”.
Specjalnością Czeczota były piosenki białoruskie, składane okolicznościowo na wzór pieśni ludowych, a niektóre z nich (Sztoż my waszeci skażem… i in.) weszły do stałego repertuaru filomackich zebrań towarzyskich. Porywał się też i na twórczość wyższego rzędu. Zachowało się w archiwum filomatów kilkanaście jego utworów: anakreontyków, dum, ód „śpiewów”, w stylu Kniaźnina, Niemcewicza, to znów Pindara czy Osjana; jest nawet libretto operetki Małgorzata z Zembocina. Spora część anakreontyków i śpiewów zaginęła. Napisał też około 10 ballad, z czego również drobna część zaledwie ocalała. Niektóre z nich związane są tematycznie z mickiewiczowskimi (Świtezią). Mickiewicz cenił dość wysoko utwory przyjaciela.
Filomaci i filareci (źródło: wikimedia commons)
Aresztowany 10 września 1823 roku, mimo poręczeń Wawrzyńca Puttkamera uwięziony przy kościele św. Kazimierza, a potem w klasztorze franciszkanów. W procesie filareckim za „publikowanie szkodliwych zamiarów w wierszach i mowach” skazany został na 6 miesięcy twierdzy i na bezterminowe zesłanie w głąb Rosji.
W nagrodę za znakomite opracowanie ustawy dla nawigacji po berezyńskim systemie wodnym zezwolono mu powrócić na Litwę. Przez trzy lata (1841–1843) po powrocie z zesłania był bibliotekarzem u hrabiego Adama Chreptowicza w Szczorsach.
fot. polona.pl
Po śmierci hrabiego przeniósł się na Witebszczyznę, gdzie zaczął zbierać pieśni ludowe białoruskie „Znad Niemna i Dźwiny”, które tłumaczył i wydawał tomikami w latach 1837-1846 pt. Piosnki wieśniacze. W dodatkowym tomie szóstym pomieścił pewną część pieśni oryginalnych w języku białoruskim (jak on nazywał: sławianokrewickim) i próbował dać gramatykę tego języka.
Grób Jana Czeczota na cmentarzu w Rotnicy (obecnie część Druskienik)
Wybitny polski i białoruski poeta zmarł w Druskienikach 1 sierpnia 1847 roku.
Pochowany został w pobliskiej Rotnicy. Stanisław Moniuszko ułożył muzykę do około dwudziestu jego piosenek, do najbardziej znanych należy Prząśniczka.
W pamięci pozostanie jako przyjaciel Mickiewicza, piosenkarz filomacki i zbieracz pieśni ludowych; w poważaniu mają go Białorusini jako jednego z piastunów młodej ich poezji.
Źródło: grodnowilno.pl/wikipedia.org
