80 lat temu w rejonie Puszczy Nalibockiej rozpoczęła się operacja „Hermann”, czyli akcja pacyfikacyjna dokonana przez Niemców na miejscowej ludności polskiej i białoruskiej. Celem operacji była likwidacja polskich i sowieckich oddziałów partyzanckich, których bazy znajdowały się w okolicach miasteczka Iwieniec (obecnie rejon wołożyński w obwodzie mińskim). W wyniku zbrodniczych działań niemieckich okupantów spalono prawie 150 wsi, zabito 4280 cywilów. Sporo osób wywieziono na roboty przymusowe do Niemiec.

Operacja „Hermann” rozpoczęła się 13 lipca 1943 roku, natomiast pierwsze walki rozegrały się rankiem 20 lipca. Bezpośrednim powodem podjęcia tej operacji było tzw. Powstanie Iwienieckie z 19 czerwca 1943 r., kiedy to Armia Krajowa – aby powstrzymać represje przeciwko ludności polskiej – rozbiła niemiecki garnizon w Iwieńcu i zajęła miasteczko. (Zobacz artykuł 80 lat temu wybuchło zapomniane „powstanie iwienieckie” – Wb24.org – Wirtualna Białoruś).

undefined

Iwieniec, kościół sw. Michała (fot. nac.gov.pl)

Por. K.Miłaszewski (Lewald) w Iwieńcu. Fot. z książki J.Kuźmińskiego: Z Iwieńca i Stołpców doBiałegostoku.

Por. K.Miłaszewski (Lewald) w Iwieńcu. (fot. z książki J.Kuźmińskiego: Z Iwieńca i Stołpców do Białegostoku)

Zgodnie z zawartym wcześniej porozumieniem polscy i sowieccy partyzanci wspólnie podjęli próbę zbrojnego powstrzymania akcji pacyfikacyjnej. Początkowo żołnierze AK skutecznie bronili przebiegającego przez puszczę traktu Mińsk–Nowogródek oraz przepraw na rzece Szura. W pierwszym dniu walk zadano Niemcom duże straty, sięgające nawet 50 zabitych. Drugiego dnia polskie dowództwo zorientowało się jednak ku swojemu zaskoczeniu, że sowieckie oddziały, których zadaniem była osłona obu flanek polskiego batalionu, bez uprzedzenia opuściły stanowiska obronne. Zagrożony zniszczeniem batalion stołpecki AK pod dowództwem porucznika Kacpra Miłaszewskiego „Lewalda” był zmuszony wycofać się w głąb puszczy, na bagna zwane „Gołymi Błotami” (biał. Hołyje Bałota). Wobec zacieśniania się pierścienia okrążenia oraz braku możliwości kontynuowania otwartej walki polskie dowództwo było zmuszone podzielić batalion na niewielkie 20-25-osobowe grupki i nakazać żołnierzom szukać ratunku na własną rękę.

Ilustracja

Partyzanci schwytani przez Niemców w czasie operacji Hermann (fot. Bundesarchiv, Bild)

undefined

Operacja Hermann. Żołnierze Waffen-SS i schwytany przez nich wiejski chłopiec (fot. Bundesarchiv, Bild)

Blokada Puszczy Nalibockiej zakończyła się 8 sierpnia. Polski batalion poniósł straty w wysokości co najmniej 40 zabitych, kilkudziesięciu rannych oraz ponad 100 zaginionych. W gronie poległych i pomordowanych znaleźli się m.in. dwaj dowódcy kompanii. Utracono niemal 60% broni, w tym wszystkie ckm i moździerze, a także tabory oraz większość koni. Sowieckie brygady zdołały wymknąć się obławie, poniosły jednak ciężkie straty. Ofiarą operacji „Hermann” padła przede wszystkim polska i białoruska ludność cywilna. Chcąc bowiem pozbawić partyzantów zaplecza, Niemcy stworzyli pas „spalonej ziemi” w promieniu ok. 10 – 15 kilometrów wokół puszczy. Doszczętnie zniszczono 60 wsi oraz nieustaloną liczbę pojedynczych chutorów i leśniczówek, mordując przy tym 4280 osób. W ostatnim dniu operacji “Herman” Niemcy zamordowali m.in. w Nalibokach trzech polskich księży – Józefa Bajko, ks. Boradyna i ks. Żołnierskiego. W wyniku pacyfikacji od 21 tys. do 25 tys. osób zostało wysłanych na roboty przymusowe do III Rzeszy. Starców, kobiety i dzieci wysiedlono poza strefę blokady.

Kościół św. Bartłomieja w Nalibokach. Spłonął w czasie niemieckiej pacyfikacji miasteczka 6 sierpnia 1943 r.

Mimo ciężkich strat poniesionych w czasie operacji „Hermann” polski batalion zdołał jeszcze przed końcem sierpnia zebrać się ponownie w swoim dawnym obozowisku w okolicach Drywiezny. Wkrótce komenda Okręgu Nowogródzkiego oddelegowała tam trzech skoczków „cichociemnych” przysłanych z Wielkiej Brytanii. Do końca listopada 1943 roku liczba żołnierzy batalionu stołpeckiego wzrosła do ok. czterystu.

Oprac. wikipedia.org, kresy24.pl

Wysyłam
Ocena czytelników
0 (0 głosów)