230 lat temu, 23 października 1793 roku sejm w Grodnie, będący pod kontrolą Rosjan, ratyfikował II rozbiór Polski. Sejm ten jest często nazywany “Sejmem Grodzieńskim” lub “Sejmem Niemym”, ze względu na to, że posłowie byli zmuszani do podejmowania decyzji pod groźbą potencjalnej interwencji Rosji.
W połowie XVIII wieku Rzeczpospolita Obojga Narodów była osłabionym państwem, które cierpiało na wewnętrzne podziały i nieefektywny system rządzenia. Liberum veto, czyli prawo każdego posła do zerwania i unieważnienia podjętych na Sejmie uchwał, paraliżowało sprawne funkcjonowanie państwa. Taka sytuacja stała się idealnym podłożem dla ingerencji zewnętrznych, a zwłaszcza dla trzech sąsiadujących mocarstw: Rosji, Prus i Austrii.
Pierwszy rozbiór Polski miał miejsce w 1772 roku. Po nim, pomimo pewnych prób reform, w tym uchwalenia Konstytucji 3 Maja w 1791 roku, która miała wzmocnić państwo i uczynić je bardziej nowoczesnym, sytuacja Rzeczypospolitej wciąż pozostawała niestabilna.
Nowy Zamek w Grodnie, miejsce obrad sejmu w 1793
W takich warunkach powstały dwa ośrodki władzy: konfederacja targowicka i Rada Nieustająca, powołana ponownie po wygranej nad zwolennikami Konstytucji 3 Maja. Między tymi ośrodkami toczył się spór o to, jak w tej sytuacji powinno funkcjonować państwo polsko-litewskie. Aby ostatecznie rozwiązać tę kwestię, 17 czerwca 1793 r. Rosja i Prusy zwołały w Grodnie obrady sejmu, które odbywały się w obecności wojsk rosyjskich.
Alegoria I rozbioru Polski
Ku zaskoczeniu wielu, podczas obrad wyłoniło się silne stronnictwo patriotyczne. Wielu posłów sprzeciwiało się ratyfikacji rozbioru. Po kilku miesiącach intensywnych dyskusji, we wrześniu zgodzono się na podział terytorium na rzecz Rosji.
Józef Kimbar, jeden z przywódców opozycji patriotycznej na Sejmie Grodzieńskim 1793 roku
Pozostało jeszcze uzgodnienie podziału terytorium na rzecz Prus. Aby to osiągnąć, rosyjskie wojska aresztowały i wywiozły z Grodna patriotycznych posłów. Ostatecznie, marszałek Stanisław Bieliński milczenie na sali sejmowej uznał za potwierdzenie decyzji i podpisał akt rozbioru.
Województwa utworzone na sejmie grodzieńskim
W wyniku II Rozbioru Polski, Prusy zagarnęły całkowicie obszary takie jak Wielkopolska, Kujawy oraz część Mazowsza, w tym również strategiczne miasta Gdańsk i Toruń. Natomiast Rosja wchłonęła kolejne wschodnie tereny Rzeczypospolitej, w tym m.in. – w całości województwa: mińskie, kijowskie i podolskie oraz w dużej części województwa: wileńskie, nowogródzkie i wołyńskie (łącznie był to obszar 250 tys. kilometrów kwadratowych).
Wb24.org na podst. polskieradio.pl, wrotapodlasia.pl
