Rok 1839 uznaje się za datę wynalezienia fotografii, gdy w murach Francuskiej Akademii Nauk przedstawiono referat na temat dagerotypii – pierwszego w historii praktycznego procesu fotograficznego, w wyniku którego na metalowej płytce otrzymywano unikatowy (bez możliwości jego powielenia) obraz, zwany dagerotypem.
Tworzenie takich zdjęć było kosztowne i wymagało dużo czasu. Prawdziwy boom fotograficzny nastąpił w latach 50. XIX wieku, gdy dagerotypy zostały zastąpione przez ambrotypy i ferrotypy, wykorzystujące jako podstawę szkło i metalowe płytki pokryte warstewką światłoczułego kolodium.
Jedno z najstarszych zdjęć miejskich na Białorusi. Antal Rorbach, 1861 rok (fot. limis.lt)
W tym okresie fotografia dotarła również na tereny dzisiejszej Białorusi. Jednym z pionierów fotografii był miński szlachcic Antoni Prószyński, który otworzył swoje studio fotograficzne w 1850 roku. Pierwsze znane zdjęcie wykonane na ziemiach białoruskich, datowane na rok 1858, przedstawia matkę fotografa. W tamtym czasie fotografia skupiała się głównie na portretach.
Portret matki mińskiego fotografa Antoniego Prószyńskiego, wykonany w 1858 roku
Ulice białoruskich miast przez prawie dekadę nie trafiły jeszcze do obiektywów aparatów fotograficznych. Około roku 1860 fotograf Abdon Korzon stworzył serię zdjęć Wilna i okolic, które dziś uważane są za pierwsze zdjęcia miast na terenach Litwy.
Rzeka Wilia i Góra Zamkowa w Wilnie. Abdon Korzon, około 1860 roku (fot. madeinvilnius.lt)
Ponieważ dokładna data zdjęć jest nieznana, a w kadrze pojawiają się prace budowlane związane z budową tunelu kolejowego w Ponarach, realizowanego na zlecenie cara, te zdjęcia mogą konkurować z fotografiami innego autora.
Budowa czwartej w Rosyjskim Imperium linii kolejowej, Petersburg-Warszawa, która miała połączyć stolicę imperium ze stolicą Królestwa Polskiego, była prowadzona w latach 1852-1862. Linia ta przebiegała właśnie przez Wilno.
Budowa mostu przez Niemen w Grodnie. Antal Rorbach, 1861 rok (fot. limis.lt)
W marcu 1862 roku otwarto odcinek Dyneburg – Landwarowo, łączący Petersburg z Wilnem. W maju – odcinek Warszawa – Białystok, który nieco później przedłużono do Grodna. Wreszcie we wrześniu już można było dojechać z Warszawy do Wilna.
Do budowy najbardziej skomplikowanych obiektów inżynieryjnych na linii kolejowej zaangażowano francuskich specjalistów, jeden z nich zaprosił węgierskiego fotografa Antala Rorbacha do sfotografowania ich.
Rorbach, pracujący w ojczyźnie jako aptekarz, zasłynął ze swoich zdjęć miejskich krajobrazów. W latach 50. XIX wieku, pomimo niedoskonałości ówczesnej fotografii, zrobił wiele zdjęć miasta Segedyn, gdzie mieszkał i pracował.
Do Imperium Rosyjskiego Rorbach przyjechał w sierpniu 1861 roku i wrócił dopiero w grudniu tego samego roku. W tym czasie zrobił zdjęcia budowy mostów i tuneli na trasie kolejowej, ale nie skupiał się wyłącznie na nich – często w kadrze pojawiają się także miejskie pejzaże.
Widok na Stare Miasto w Grodnie. Antal Rorbach, 1861 rok (fot. limis.lt)
Z tych zdjęć można wywnioskować, że Rorbach odwiedził co najmniej Rzeżycę, Dyneburg, Wilno, Kowno i Grodno. Zdjęcia te umieszczono w albumie, który dzisiaj przechowywany jest w muzeum w litewskich Szawlach.
W Grodnie fotograf zrobił co najmniej trzy zdjęcia, na których widać budowę mostu kolejowego przez Niemen.
Pierwsze zdjęcie ukazuje budowę filarów mostu z poziomu rzeki, tak że widoczne są oprócz rusztowań również stoki doliny rzecznej i dachy domów.
Dwa inne są bardziej interesujące. Jedno z nich, wykonane najprawdopodobniej z ulicy Liniowej, gdzie obecnie znajduje się przedsiębiorstwo „Biełkard”, pokazuje budowę z wysokości brzegu rzeki, obejmując dużą część Starego Miasta z wieżami kościołów. Drugie, wykonane z nasypu prowadzącego do mostu, ukazuje wyłącznie Stare Miasto.
To najstarsze fotografie miejskiej zabudowy na Białorusi. Na nich można znaleźć podpis autora i rok wykonania zdjęcia.
Najstarsze zdjęcie Mińska, wykonane około 1863 roku (fot. „Fotograficzna Ilustracja”, nr 8-9)
Pierwsze zdjęcie Mińska pojawiło się dopiero w 1863 roku w rosyjskim literacko-artystycznym czasopiśmie „Fotograficzna Ilustracja”. Zostało wykonane z Tatarskich Ogrodów, które w czasach sowieckich zostały częściowo zalane w celu poszerzenia Świsłoczy, i przedstawia Troickie Przedmieście oraz Wysoki Rynek.
Co prawda, na stronach czasopisma podany jest tylko autor zdjęcia – miński fotograf Braufman – ale nie podano czasu, kiedy zdjęcie zostało wykonane, więc stolica Białorusi ma jeszcze szansę dogonić Grodno i Wilno.
Źródło: wb24.org/nashaniva.com
