Dokładnie 510 lat temu, pod Orszą, na terenie dzisiejszej Białorusi, rozegrała się jedna z największych batalii ówczesnej Europy. W bitwie tej połączone wojska polsko–litewskie, dowodzone przez księcia Konstantego Ostrogskiego, pobiły przeważającą liczebnie armię moskiewską.
Bitwa rozegrała się 8 września 1514 r. podczas wojny litewsko-moskiewskiej (1512-1522). Doszło do niej pomimo podpisania trwałego pokoju między Wielkim Księstwem Moskiewskim a Wielkim Księstwem Litewskim. Do rozpoczęcia wojny pretekst znaleźli Rosjanie. Otóż polski król i wielki książę litewski Zygmunt I Stary zawarł sojusz obronny z chanem krymskim, a Tatarzy krymscy mieli za zgodą Zygmunta I wyprawiać się zbrojnie na Moskwę. Doszły do tego pretensje Rosjan o sposób traktowania w Polsce Heleny Moskiewskiej, wdowy po Aleksandrze Jagiellończyku, której odmówiono koronacji, gdy nie zgodziła się zostać katoliczką.
Książę Konstanty Ostrogski
W lipcu 1514 roku wojska moskiewskie wkroczyły do Smoleńska. Król Polski był w trudnej sytuacji, gdyż Maksymilian Habsburg zaoferował księciu moskiewskiemu Wasylowi III sojusz, który miał być skierowany przeciwko Jagiellonom.
W sierpniu 1514 r. wojska polsko-litewskie wyruszyły z Wilna, by odbić Smoleńsk. Połączone siły liczyły około 35 000 żołnierzy, w tym 15 000 z pospolitego ruszenia litewskiego, 14 000 zaciężnej jazdy oraz 3 000 piechoty z Polski. Dowodził wojskiem hetman wielki litewski Konstanty Ostrogski.
Przeprawa polskiej artylerii po improwizowanym moście pontonowym, widoczne pod deskami łodzie i beczki
Oddział ciężkiej jazdy
Obie armie spotkały się 8 września na przedpolach Orszy i tak doszło do walnej bitwy.
Na początku starcia to siły moskiewskie miały wyraźną przewagę, rozbijając oddziały lekkiej jazdy litewskiej, którą ostatecznie uratowało polskie przeciwnatarcie. Tuż potem nastąpiła zażarta walka, którą ostatecznie rozstrzygnął atak litewskiego hufca naczelnego, co zmusiło napastników do cofnięcia się, a w konsekwencji do ucieczki. W bitwie decydujący był manewr zastosowany przez Ostrogskiego – po pozorowanej ucieczce jazdy na ścigające ją oddziały rzuciła się ukryta piechota; kolejne uderzenie jazdy doprowadziło do całkowitego rozbicia przeciwnika. Ostatni atak Czeladina został pomyślnie odparty. Sukces polsko-litewski był jednoznaczny – po stronie moskiewskiej zginęło od kilku do kilkunastu tysięcy żołnierzy, po przeciwnej zaledwie kilkuset. Udało się odzyskać część utraconych wcześniej terenów, choć Smoleńsk nie powrócił do Litwy. Z pewnością za to powstrzymano napór Wasyla III na ziemie litewskie. Dalsze działania wojenne prowadzono aż do podpisania pokoju w 1522 r.
Zbroja rycerska z okresu bitwy
Bohaterstwo Polaków i narodów dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego pod Orszą zostało, po 1990 r., upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic, „ORSZA 8 IX 1514”.
Orsza na pamiątkowej tablicy przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie (fot. historiaspacerkiem.blogspot.com)
Zdaniem białoruskich historyków w bitwie pod Orszą po raz pierwszy pojawił się wzór narodowej flagi Białorusi – czerwony krzyż na białym polu widocznym na proporcach jazdy litewskiej. Także warto dodać, że po odzyskaniu przez Białoruś niepodległości rocznica zwycięstwa pod Orszą była ustanowiona jako Dzień Białoruskiej Wojskowej Chwały. Choć święto to zostało oficjalnie zniesione w 1996 roku przez Aleksandra Łukaszenkę, to jednak nadal jest obchodzone w środowisku opozycji demokratycznej.
Na podst. niezlomni.com, historykon.pl, muzhp.pl, wikipedia.org
Polskie media odgrywają ważną rolę w utrzymaniu tożsamości narodowej Polaków na Białorusi. Niestety, z powodu ciągłego niedofinansowania dalsze funkcjonowanie portalu jest poważnie zagrożone. Abyśmy mogli kontynuować naszą misję, potrzebujemy Państwa wsparcia.
