85 lat temu, 20 września 1939 roku, w miejscowości Kuty, na granicy z Rumunią, poległ Tadeusz Dołęga-Mostowicz, najbardziej poczytny polski pisarz okresu międzywojennego, autor kultowych powieści “Kariera Nikodema Dyzmy” i “Znachor”.
Tadeusz Dołęga-Mostowicz urodził 23 września 1900 r. w miasteczku Głębokie, w guberni witebskiej. Był synem Stefana Mostowicza, prawnika, i Stanisławy z Potopowiczów, nauczycielki. Rodzina mieszkała przy ul. Krakowskiej (dziś ul. Sowiecka nr 2), obok kościoła św. Trójcy. Groby rodziców znajdują się w polskiej części cmentarza w Głębokiem. Uważali się za Polaków, a w domu obecna była polska literatura – przyszły pisarz znał na pamięć “Pana Tadeusza”.
Tadeusz Mostowicz uczęszczał do gimnazjum w Wilnie, a w 1915 r. rozpoczął naukę w Kijowie. Według oficjalnej biografii studiował tam prawo, choć rodzina twierdzi, że kontynuował naukę w gimnazjum. W tym czasie należał do konspiracyjnej piłsudczykowskiej Polskiej Organizacji Wojskowej. Po wybuchu wojny polsko-sowieckiej ochotniczo zaciągnął się do 13 Pułku Ułanów Wileńskich.
Tablica w miejscu domu rodzinnego Mostowiczów na Białorusi
Od 1922 do 1926 roku był publicystą, a następnie redaktorem gazety „Rzeczpospolita”.
W 1932 roku ukazała się jego najsłynniejsza powieść „Kariera Nikodema Dyzmy”, która doczekała się kilku adaptacji filmowych, w tym serialu telewizyjnego o tym samym tytule.
Tadeusz Dołęga-Mostowicz (pierwszy z lewej)
Kolejna książka przyniosła mu jeszcze większy rozgłos i spore zyski. “Znachor” to opowieść o warszawskim chirurgu, który po utracie pamięci wyjeżdża na Kresy i zaczyna pomagać biednej ludności jako tytułowy znachor. Jej kontynuacja, “Profesor Wilczur”, ugruntowała Mostowicza jako najpopularniejszego polskiego pisarza dwudziestolecia międzywojennego.
Plakat filmu “Znachor” na podstawie powieści Dołęgi-Mostowicza (1937)
W latach 30. był autorem kilkunastu bardzo poczytnych książek oraz kilku zrealizowanych scenariuszy filmowych.
Twórczość Mostowicza na ekranie (artykuł z tygodnika Światowid 1/1939)
Brał udział w kampanii wrześniowej w stopniu kaprala podchorążego rezerwy. Zginął w Kutach nad rumuńską granicą, prawdopodobnie w czasie walki polskiego patrolu osłonowego, którym dowodził, z sowieckimi żołnierzami.
Nagrobek Tadeusza Dołęgi-Mostowicza na cmentarzu Powązkowskim, 2006
Pierwotnie został pochowany w Kutach 22 września 1939 przez miejscowych Polaków, którzy ufundowali pomnik nagrobny (zawierający z konieczności inskrypcję w języku ukraińskim) i przez lata nim się opiekowali. Jego prochy sprowadzono do Warszawy 24 listopada 1978 i pochowano w katakumbach na Cmentarzu Powązkowskim.
Wb24.org na podst. wikipedia.org, culture.pl
Zdjęcie główne: Wikimedia Commons
