230 lat temu, w 1794 roku, w Zabłotczyźnie koło Wilejki (obecnie w obwodzie mińskim na Białorusi) urodził się Ignacy Chodźko – utalentowany, aczkolwiek zapomniany, kresowy powieściopisarz i gawędziarz, który zasłynął w dobie romantyzmu serią opowieści „Obrazy litewskie”.
Miejsce dworu w Zabłotczyźnie na Białorusi, gdzie urodził się Ignacy Chodźko (fot. fgb.by)
Chodźko pochodził z szlacheckiej rodziny, będąc synem Antoniego i Katarzyny z Widmontów. Przez większość swojego życia związany był z ziemią oszmiańską, gdzie dorastał w rodzinnym majątku Dziewiętniach. Wychowywał się w atmosferze dawnych tradycji szlacheckich, które później stały się inspiracją dla jego twórczości. Edukację rozpoczął w szkole bazylianów w Borunach, a od 1810 roku studiował w Wilnie. Po śmierci rodziców w 1814 roku znalazł się pod opieką stryja Jana, a następnie podjął pracę w kancelarii Radziwiłłowskiej oraz został członkiem Towarzystwa Szubrawców.
Folwark Chodźków w Dziewiętniach na litografii Marcelego Wiśniewskiego z 1877 roku (źródło: wikipedia.org)
Głaz z napisem informującym, że tu stał dwór Chodźków (fot. fgb.by)
Chodźko rozpoczął swoją literacką karierę od poezji, pisząc w konwencji klasycystycznej (ody, anakreontyki, epigramaty). Jego pierwszym powieściowym debiutem był „Poddany” (1829), wydrukowany w piśmie wydawanym w Warszawie przez jego przyjaciela Antoniego Edwarda Odyńca. Największą popularność przyniosła mu jednak seria „Obrazy litewskie”, której pierwsza część ukazała się w 1840 roku, zapoczątkowana opowieścią Domek mojego dziada. Kolejne tomy serii (1843–1850) odwoływały się do życia codziennego litewskiej szlachty w XVIII i pierwszej połowie XIX wieku.
Ignacy Chodźko (źródło: bn.org.pl)
Jego „Obrazy litewskie” zyskały uznanie dzięki plastycznym scenom, żywym dialogom i autentycznej charakterystyce, szczególnie w trzeciej serii – „Pamiętniki kwestarza” (1844). Mimo sukcesów w portretowaniu codziennego życia, Chodźko nie odniósł podobnych osiągnięć w powieści historycznej, co wykazały jego „Podania litewskie” (1852–1860). Brakowało mu materiału i wyobraźni, a nadmierne moralizowanie często nużyło czytelników.
„Obrazy litewskie”, Wilno 1843 r.
Jego utwory umocniły jego pozycję jako „rzecznika szlachetczyzny”, dokumentując dawne zwyczaje i obyczaje kresowej szlachty. Był również jednym z autorów haseł do Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda, której współtwórcą był w latach 1859–1868.
Kresowiak
