W niedzielę, 29 września, w Nowym Dworze Mazowieckim uroczyście odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Zgrupowaniu Stołpeckiemu Armii Krajowej. Oddział ten walczył w latach 1943–1944 na terenach Nowogródczyzny oraz uczestniczył w powstaniu warszawskim.
„Te siły stanowiły trzon Armii Krajowej w Puszczy Kampinoskiej i doprowadziły do wyzwolenia części tego terytorium, tworząc coś, co czasami nazywane jest Rzeczpospolitą Kampinoską. Żołnierze Zgrupowania wzięli także udział w samym Powstaniu Warszawskim, walcząc m.in. na Żoliborzu czy na Starym Mieście” – powiedział zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, dr hab. Karol Polejowski, kierując słowa do zgromadzonych na uroczystości.
„Spotykamy się 29 września 2024 roku, dokładnie w 80. rocznicę bitwy pod Jaktorowem, ostatniej wielkiej bitwy stoczonej przez Zgrupowanie Stołpeckie z Niemcami w 1944 roku” – dodał.
Zgrupowanie Stołpeckie powstało na bazie Polskiego Oddziału Partyzanckiego, zorganizowanego w czerwcu 1943 roku w Ośrodku Stołpce Okręgu Nowogródzkiego Armii Krajowej. W pierwszych miesiącach swojego istnienia oddział prowadził intensywne walki z Niemcami, współpracując przy tym z sowiecką partyzantką. Jednak w grudniu 1943 roku Sowieci podstępnie uprowadzili dowództwo batalionu i rozbroili większość jego pododdziałów. Dowództwo nad niedobitkami objął wówczas ppor. Adolf Pilch, ps. „Góra”/„Dolina”, który za zgodą swoich przełożonych zawarł tymczasowy rozejm z Niemcami. Decyzja ta umożliwiła odbudowę zgrupowania oraz kontynuację walki z Sowietami aż do końca czerwca 1944 roku.
Pod koniec czerwca 1944 roku, w obliczu zagrożenia ze strony Sowietów, oddziały Zgrupowania Stołpeckiego AK wyruszyły z Nowogródczyzny na zachód.
Adolf Pilch ps. „Góra”/„Dolina”, najsłynniejszy dowódca Zgrupowania Stołpeckiego (fot. nac.gov.pl)
Wieczorem 25 lipca, po przejściu kilkuset kilometrów, żołnierze zbliżyli się do Nowego Dworu Mazowieckiego od strony Wieliszewa i Okunina. Z trudem udało im się przedostać na zachodni brzeg Wisły i skoncentrować w Dziekanowie Polskim.
W ciągu kilku dni zgrupowanie pod dowództwem por. Pilcha, który zmienił pseudonim na „Dolina”, dołączyło do miejscowych sił Armii Krajowej, walcząc w ramach utworzonej Grupy „Kampinos”. W sierpniu i wrześniu 1944 roku „Doliniacy” stoczyli na tym terenie kilkadziesiąt bitew i potyczek z Niemcami, a także wzięli udział w odsieczy dla powstańczej Warszawy.
Źródło: wb24.org/ipn.gov.pl/wikipedia.org
Fot. Iwona Spałek (IPN)
