283 lata temu, 4 października 1741 roku, w Hołoskowie, na terenie dzisiejszej Ukrainy, urodził się Franciszek Karpiński – jeden z najważniejszych i najbardziej znanych poetów polskiego oświecenia. Ostatnie lata swojego życia spędził w majątku Chorowszczyzna koło Wołkowyska (obecnie w obwodzie grodzieńskim na Białorusi), gdzie spisał swój pamiętnik. Stworzył m.in. sielankę „Laura i Filon”, doskonale znane i chętnie śpiewane kolędy „Bóg się rodzi, moc truchleje” i „Bracia, patrzcie jeno…” oraz pieśń modlitewną „Kiedy ranne wstają zorze”.
Franciszek Karpiński urodził się w rodzinie ubogiego szlachcica, zarządcy w majątku Potockich, Andrzeja Karpińskiego i Rozalii ze Spendowskich lub ze Szlachtów. W 1750 roku rozpoczął naukę w prowadzonym przez jezuitów kolegium w Stanisławowie, a następnie studiował na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskał tytuł doktora filozofii. Choć arcybiskup lwowski namawiał go do wstąpienia do stanu duchownego, Karpiński wybrał inną drogę, kształcąc się w Wiedniu i pracując jako nauczyciel na dworach magnackich. Jego życie zawodowe było pełne zmian – dzierżawił majątki na Pokuciu i ziemi prużańskiej, pracował jako guwerner, a także pełnił funkcję sekretarza księcia Czartoryskiego w Warszawie.
Portret Franciszka Karpińskiego (autor: F. Smuglewicz)
Pomimo sukcesów i dużej popularności w stolicy, Karpiński zniechęcony konfliktami i obłudą dworskiego życia wrócił na Kresy, gdzie kontynuował swoją twórczość. W 1792 roku wydał swoje słynne „Pieśni nabożne” (Kiedy ranne wstają zorze, Wszystkie nasze dzienne sprawy, Bóg się rodzi i inne), które po raz pierwszy zabrzmiały w starej farze w Białymstoku, a wydane zostały w klasztorze oo. Bazylianów w Supraślu w 1792.
Starodruk „Pieśni nabożnych” Franciszka Karpińskiego z 1792 r. (fot. wrotapodlasia.pl)
Tablica pamiątkowa w starym kościele farnym w Białymstoku (fot. wikipedia.org)
Ostatnie lata swojego życia spędził w majątku Chorowszczyzna koło Wołkowyska, gdzie spisał swoje pamiętniki. Zmarł w 1825 roku, a jego grób znajduje się na cmentarzu przykościelnym w Łyskowie (obecnie w okolicach Prużany na Białorusi). Pomnik na jego grobie, w kształcie wiejskiej chaty, symbolicznie oddaje pokorę i skromność życia poety. Na tablicy widnieje napis: „Oto mój dom ubogi”, pod nim „Franciszek Karpiński * 1741–1825 * Poeta”.
Grobowiec Franciszka Karpińskiego w Łyskowie koło Prużany na Białorusi (fot. wikipedia.org)
Kresowiak
