113 lat temu, 7 października 1911 w Koreliczach koło Nowogródka urodził się Walenty Romanowicz – znakomity polski malarz, rzeźbiarz i grafik, z wykształcenia lekarz. Był jednym z założycieli Grupy Wileńskiej, cieszącej się dużym uznaniem w środowisku artystycznym w Wilnie.
Romanowicz rozpoczął naukę w 1924 roku w państwowym gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Nowogródku, a po jego ukończeniu w 1930 roku podjął studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Po uzyskaniu absolutorium w 1934 roku zdobył uprawnienia do nauczania rysunku w szkołach ponadgimnazjalnych. Równocześnie studiował medycynę, a od października 1936 roku pracował jako demonstrator w Zakładzie Anatomii Opisowej, prowadzonym przez Michała Reichera i Witolda Sylwanowicza. Wkrótce awansował na asystenta i uczestniczył w ćwiczeniach prosektoryjnych ze studentami. W 1937 roku był współzałożycielem Grupy Wileńskiej, z którą wystawiał swoje malarstwo do 1939 roku.

Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Nowogródku, w którym uczył się Walenty Romanowicz (fot. nac.gov.pl)
Po wybuchu II wojny światowej Romanowicz znalazł zatrudnienie na Uniwersytecie Stefana Batorego, gdzie od 1 października 1939 roku do zamknięcia uczelni 15 grudnia wykładał anatomię artystyczną. Nie zaprzestał twórczości plastycznej; w tym okresie tworzył drzeworyty, miedzioryty oraz olejne pejzaże, a przez pewien czas stosował także akwatintę.

Walenty Romanowicz (fot. polymia.by)
W latach 1935-1940 uczestniczył w pracach archeologiczno-konserwatorskich przy ruinach zamku w Trokach pod kierunkiem Jana Borowskiego i Jerzego Hoppena. W 1940 roku uczestniczył w pracach archeologicznych i konserwatorskich przy zamku w Kownie, tworząc jednocześnie szkice architektury i jej otoczenia.

Walenty Romanowicz, „Ostra Brama i Góra Zamkowa w Wilnie”, 1935 (źródło: bid.desa.pl)

Walenty Romanowicz, „Nad Świtezią”, 1939 (źródło: bid.desa.pl)
Od 1941 roku, na podstawie materiałów zgromadzonych w Trokach, Romanowicz rozpoczął prace nad tzw. „cyklem trockim”, będący zbiorem 32 rycin. Prace nad tym projektem zakończył w 1944 roku. Niestety, artysta zginął tragicznie w grudniu 1945 roku w Wilnie.

Walenty Romanowicz, „Zamek w Trokach”, z „cyklu trockiego” (źródło: expo.bu.umk.pl)
Zbiór jego prac znajduje się w Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie został przekazany przez wdowę po artyście, malarkę Aldonę Romanowicz. Jego twórczość wciąż stanowi ważny element polskiego dziedzictwa artystycznego na Kresach.
Opracował Zdzisław Dębowski
Wb24.org