185 lat temu, 9 listopada 1839 roku, w Mińsku Litewskim urodził się Tadeusz Korzon – jeden z twórców warszawskiej szkoły historycznej, nazywany „nauczycielem narodu”. Jego prace i działalność naukowa znacząco wpłynęły na kształtowanie polskiej historiografii pod koniec XIX wieku.
Młodość
Związany od urodzenia z dawnym Wielkim Księstwem Litewskim, Tadeusz Korzon kształcił się w Moskwie w zakresie prawa, które wówczas było silnie powiązane z historią. Po ukończeniu studiów powrócił na Litwę i osiadł w Kownie jako nauczyciel gimnazjalny.
Zsyłka na Ural i powrót do kraju
W 1862 roku, w okresie napięcia przedpowstaniowego, Korzon został aresztowany i skazany na karę śmierci, którą następnie zamieniono na zsyłkę na Ural. Spędził tam pięć lat. Po powrocie w 1867 roku został odesłany z ziem litewskich do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie przez dwa lata pozostawał pod nadzorem policji. Dopiero w 1869 roku pozwolono mu osiedlić się w Warszawie.
Działalność naukowa w Warszawie
W Warszawie Korzon pracował w biurze zarządu Kolei Nadwiślańskiej. W 1897 roku objął stanowisko dyrektora Biblioteki Ordynacji Zamoyskich, co umożliwiło mu pełniejsze zaangażowanie się w pracę naukową. Mimo trudnej sytuacji materialnej nigdy nie rozstawał się z ukochaną historią. Wykładał m.in. w Szkole Handlowej Leopolda Kronenberga oraz od 1906 roku w Towarzystwie Kursów Naukowych w Warszawie.
Tadeusz Korzon
Spór szkół historycznych: Krakowska vs. Warszawska
Tadeusz Korzon działał w epoce popowstaniowej, kiedy polscy historycy zastanawiali się nad przyczynami utraty niepodległości przez Rzeczpospolitą. W wyniku tych dyskusji wykształciły się dwie szkoły historyczne:
- Szkoła krakowska – z Józefem Szujskim i Michałem Bobrzyńskim na czele, która dopatrywała się przyczyn upadku Polski w wewnętrznych słabościach państwa.
- Szkoła warszawska – reprezentowana m.in. przez Korzona, która wskazywała na odrodzenie gospodarcze, społeczne i moralne w XVIII wieku, zniszczone przez interwencję państw ościennych.
Pod koniec życia Korzon tłumaczył swoje zainteresowanie tym okresem pragnieniem stworzenia własnego „sądu o przyczynach i istocie upadku państwa polskiego”.
Główne dzieła Tadeusza Korzona
“Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta 1764-1794”
Wynikiem jego badań było czterotomowe dzieło, uznawane za jedną z najważniejszych prac polskiej historiografii tamtego okresu. Korzon, opierając się na bogatym materiale źródłowym i nowoczesnych metodach badawczych, takich jak statystyka, udowodnił istnienie procesu odrodzenia demograficznego i gospodarczego Polski za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Według niego, winę za upadek państwa poniosły polityka zaborców i nieudolność króla.
“Kościuszko. Biografia z dokumentów wysnuta”
W 1894 roku, w setną rocznicę insurekcji kościuszkowskiej, Korzon wydał biografię Tadeusza Kościuszki. W dziele tym wychwalał naczelnika, przeciwstawiając jego dokonania polityce Napoleona wobec Polski. Szczególnie krytykował wykorzystanie Legionów Polskich do interesów Francji, co doprowadziło go do sporu z sympatykami Napoleona, takimi jak Szymon Askenazy i Adam Skałkowski.
Kresowiak
