112 lat temu, w Brześciu nad Bugiem, urodziła się Nina Andrycz – wybitna polska aktorka, nazywana „wielką damą polskiego teatru”. Zapamiętana jako niekwestionowana królowa PRL-owskiej sceny, słynęła z kreacji postaci władczych kobiet, królowych i arystokratek. Była także autorką tomików poezji i powieści oraz żoną wieloletniego premiera PRL-u, Józefa Cyrankiewicza.
Wczesne lata
Nina Andrycz urodziła się jako córka prawnika Eugeniusza Andrycza i Marii z domu Borys. Jej stryjem był dyplomata Czesław Andrycz. W latach 1917–1927 mieszkała w Kijowie, gdzie jej matka pracowała jako tłumaczka. Dzięki zachętom babki zainteresowała się aktorstwem i regularnie uczęszczała do teatru oraz opery.
Brześć w okresie międzywojennym
Edukacja
Studiowała prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie oraz historię, psychologię i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim, jednak żadnego z tych kierunków nie ukończyła. W 1934 roku ukończyła Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie.
Kariera w teatrze
Debiutowała 16 listopada 1934 roku w Teatrze na Pohulance w Wilnie, z którym była związana do 1935 roku. Następnie dołączyła do zespołu Teatru Polskiego w Warszawie. Podczas II wojny światowej zawiesiła karierę aktorską i pracowała jako kelnerka w warszawskiej kawiarni “Café Bar”. W 1946 roku powróciła na scenę Teatru Polskiego, gdzie występowała aż do 2004 roku.
fot. Edward Hartwig/nac.gov.pl
Role teatralne
Nina Andrycz była znana z kreowania postaci silnych kobiet, królowych i arystokratek. Wystąpiła m.in. jako Solange w Lecie w Nohant (1935), Lukrecja Borgia w Cezarze i człowieku (1937), Szimena w Cydzie Corneille’a (1948), tytułowa rola w Marii Stuart Słowackiego (1958), Elżbieta w Don Carlosie Schillera (1960), Królowa Małgorzata w Ryszardzie III Szekspira (1993), Stara w Krzesłach Ionesco (1995) oraz Klara Zachanassian w Wizycie starszej pani Dürrenmatta (1998). Łącznie zagrała 29 postaci różnych władczyń. Jej pełen patosu styl gry i arystokratyczna prezencja przyniosły jej miano “królowej PRL-owskiej sceny”.
fot. nac.gov.pl
Kariera filmowa
W 1939 roku zadebiutowała w filmie rolą niemieckiej agentki w nieukończonym obrazie Eugeniusza Bodo Uwaga szpieg. Rozczarowana warunkami pracy na planie, rzadko występowała w filmach. Powróciła na ekran w latach 50. jako Maria Kalergis w historycznym filmie Jana Rybkowskiego Warszawska premiera (1951).
fot. nac.gov.pl
Działalność literacka
Była uczennicą polskiego antropozofa i mistyka Roberta Waltera, pod którego kierunkiem zgłębiała ezoterykę. Wydała tomiki poezji: To teatr (1983), Róża dla nikogo (1989) i Rzeka bez nazwy (1999). W 1992 roku opublikowała powieść kryptobiograficzną My rozdwojeni, opisującą początki jej kariery scenicznej. W 2013 roku ukazała się jej autobiografia Patrzę i wspominam.
Życie prywatne
W 1947 roku poślubiła Józefa Cyrankiewicza, ówczesnego premiera PRL. Małżeństwo zakończyło się rozwodem w 1968 roku. Nina Andrycz zdecydowała się nie mieć dzieci, uzasadniając to brakiem instynktu macierzyńskiego.
fot. bemowo.e-bp.pl
Śmierć i dziedzictwo
Zmarła 31 stycznia 2014 roku w Warszawie w wieku 101 lat. Pogrzeb odbył się 10 lutego 2014 roku na Starych Powązkach i miał charakter katolicki, zgodnie z jej życzeniem. W ostatniej drodze towarzyszyli jej przedstawiciele świata teatru i kultury. W testamencie przekazała swoje oszczędności Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy, która za te środki zakupiła densytometr do mierzenia gęstości kości.
Kresowiak
