106 lat temu, 12 listopada 1918 roku, utworzono 81 Pułk Strzelców Grodzieńskich – jednostkę Wojska Polskiego, która zasłynęła bohaterstwem w bitwie warszawskiej i kampanii wrześniowej 1939 roku. Wśród dowódców pułku znalazł się legendarny generał Stanisław Maczek, który w 1944 roku wraz ze swoją 1 Dywizją Pancerną brał udział w wyzwalaniu belgijskich i holenderskich miast.
Samoobrona Ziemi Grodzieńskiej
12 listopada 1918 roku został sformowany 81 Pułk Strzelców Grodzieńskich, wywodzący się z formacji wojskowych Samoobrony Ziemi Grodzieńskiej. W tym dniu ochotnicy z 14 komendantur wokół Grodna zaczęli napływać do nowo powstającego pułku. Oficerowie rekrutowali się głównie z byłej armii rosyjskiej oraz Korpusów Wschodnich, natomiast szeregowi byli miejscowymi ochotnikami.
Oddział Samoobrony Ziemi Grodzieńskiej (fot. nac.gov.pl)
Pułk borykał się z problemami z umundurowaniem i uzbrojeniem. Żołnierze nosili zarówno mundury niemieckie, jak i rosyjskie, a niektórzy chodzili w ubraniach cywilnych z biało-czerwonymi opaskami. Uzbrojenie stanowiło 500 karabinów otrzymanych od Niemców na podstawie umowy z dowództwem Ober-Ost.
Włączenie do Dywizji Litewsko-Białoruskiej
Po licznych perturbacjach z Niemcami, w tym próbie rozbrojenia pułku w Kopciówce, jednostka została zreorganizowana. Dowództwo nad odtworzonym I batalionem objął major Bronisław Bohaterewicz. Pułk został włączony do Dywizji Litewsko-Białoruskiej, gdzie przeszedł dalsze formowanie i szkolenie pod okiem pułkownika Franciszka Ostrowskiego.
Pocztówka przedstawiająca szlak bojowy 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej (fot. ckziumragowo.pl)
Udział w wojnie polsko-bolszewickiej
Pułk rozpoczął służbę frontową w marcu 1919 roku, obsadzając odcinek wzdłuż rzeki Szczary. Pierwszym poważnym chrztem bojowym był udział w walkach pod Stołowiczami, gdzie 19 kwietnia 1919 roku zdobyto miejscowość, biorąc jeńców i zdobywając sprzęt wojskowy wroga.
Tereny działań pułku w latach 1919–1920
Podczas ofensywy bolszewickiej w 1920 roku pułk brał udział w walkach obronnych na froncie północno-wschodnim. W maju 1920 roku, mimo znacznej przewagi przeciwnika, jednostka stawiała opór pod Mościszczem i Lipskiem. Pułk uczestniczył także w Bitwie Warszawskiej, walcząc m.in. pod Radzyminem, gdzie odegrał istotną rolę w zatrzymaniu natarcia wojsk sowieckich.
Udział pułku w Bitwie Warszawskiej
Grodnianie wkraczają do Wilna
W październiku 1920 roku pułk wziął udział w “buncie Żeligowskiego”, mającym na celu zajęcie Wilna i utworzenie Litwy Środkowej. Po zdobyciu Wilna jednostka ubezpieczała miasto od północy, kontynuując działania stabilizujące w regionie.
Polscy żołnierze na placu Ratuszowym w Wilnie
II Rzeczpospolita
W latach 1923–1939 81 Pułk Strzelców Grodzieńskich stacjonował w Grodnie, będąc częścią 29 Dywizji Piechoty. W 1927 roku ustanowiono dzień 12 listopada jako święto pułkowe, upamiętniające datę jego sformowania. W 1929 roku na dowódcę pułku mianowano gen. Stanisława Maczka, który w 1944 roku, dowodząc 1 Dywizją Pancerną, odznaczył się podczas wyzwalania Bredy w Holandii. W 1933 patronem pułku został Król Stefan Batory, co podkreślało jego związek z tradycjami wojskowymi Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Żołnierze Pułku Grodzieńskiego (fot. wikipedia.org)
Gen. Stanisław Maczek
Obchody 400 rocznicy urodzin króla Stefana Batorego w Grodnie – defiluje 81 pp. Na trybunie honorowej prezydent RP Ignacy Mościcki (fot. nac.gov.pl)
Wojna obronna 1939 roku
Podczas kampanii wrześniowej pułk walczył w składzie Armii “Prusy”. W wyniku błędów dowództwa działał w oderwaniu od głównych sił. Przeszedł szlak bojowy od lasu Barkowice Mokre, przez Trzebiatów, Brzuzę, Wólkę Kuligowską, Kraszków, aż do lasu Przysucha. Tam, 12 września 1939 roku, został rozbity przez przeważające siły niemieckie.
Tereny działania 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich w 1939 r. (źródło: wikipedia.org)
Symbole pułkowe
Sztandar
Jeleń Świętego Huberta – motyw herbu Grodna i sztandaru Pułku Grodzieńskiego
Sztandar pułku został uroczyście wręczony 6 czerwca 1921 roku przez generała Lucjana Żeligowskiego. Na sztandarze widniał wizerunek św. Kazimierza oraz herb Grodna – jeleń św. Huberta. W 1922 roku sztandar został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari przez marszałka Józefa Piłsudskiego.
Odznaka pamiątkowa
Odznaka 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich
Odznaka pułkowa, zatwierdzona w 1929 roku, miała kształt krzyża otoczonego wieńcem laurowym z herbem Ziemi Grodzieńskiej. Była symbolem przynależności do pułku i nadawana za zasługi w służbie.
Hymn Batorowców
Z Siedmiogrodzkiej przybył ziemi
Król Stefan Batory Wielki
Z Siedmiogrodzkiej przybył ziemi
Drżał przed królem ród nasz wielki
Gromił cary i bojary
Zdobył Połock, Wielkie Łuki
Wrócił Polsce wieki złote
Dbał o sławę i o sztuki
My się, my się, my się, my się
Staropolskie kochajmy się (bis)
Prawą ręką Batorego
Tym co zawsze radą służył
Był Zamoyski Hetman Wielki
On to wojsko w bój prowadził
Gromił cary i bojary…
Cieszmy się bracia nadzieją
Że nadejdą lepsze czasy
Że nam jeszcze zajaśnieją
Karabele, słuckie pasy
Kontusze, kołpaki rysie
I one zwyczaje dawne
Nade wszystko owo sławne
Staropolskie kochajmy się
My się, my się…
Kresowiak
Polskie media odgrywają ważną rolę w utrzymaniu tożsamości narodowej Polaków na Białorusi. Niestety, z powodu ciągłego niedofinansowania dalsze funkcjonowanie portalu jest poważnie zagrożone. Abyśmy mogli kontynuować naszą misję, potrzebujemy Państwa wsparcia.
