Napoleon Iłłakowicz – malarz z Kresów na dworze królowej Wiktorii

213 lat temu, 2 grudnia 1811 roku, w okolicach Wilna urodził się Napoleon Iłłakowicz – wybitny polski malarz, który tworzył m.in. na terenie dzisiejszej Białorusi. Iłłakowicz pracował także jako malarz na dworze królowej Wiktorii w Londynie, a swoje artystyczne ścieżki rozwijał we Włoszech, Hiszpanii i innych krajach. Miał okazję malować portrety znanych osób swojej epoki, np. George Sand, Adama Jerzego Czartoryskiego, Jana Śniadeckiego oraz Lajosa Kossutha. Artysta tworzył również obrazy o tematyce historycznej, sakralnej oraz krajobrazy. Stworzył m.in. polichromie zdobiące wnętrze kościoła w Smorgoniach na Grodzieńszczyźnie.

Młode lata

Napoleon Iłłakowicz rozpoczął swoją edukację w szkole w Traszkunach, a następnie kontynuował naukę w Gimnazjum Wileńskim. Tam pobierał lekcje rysunku u znanego artysty Macieja Przybylskiego. W 1830 roku rozpoczął studia malarskie w Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim pod kierunkiem Jana Rustema, co znacząco wpłynęło na jego późniejszy styl i technikę.

Walka w powstaniu i wyjazd na emigrację

W 1831 roku Iłłakowicz aktywnie włączył się w Powstanie Listopadowe przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Po klęsce powstania zmuszony był opuścić ojczyznę i udać się na emigrację do Francji. W latach 1833–1836 kontynuował tam edukację artystyczną w Paryżu, jednym z ówczesnych centrów sztuki europejskiej. Jego studia obejmowały również pobyt w Saragossie w Hiszpanii.

Działalność artystyczna na Zachodzie

Podczas pobytu na południu Francji Iłłakowicz zajmował się dekorowaniem pałaców i kościołów, co pozwoliło mu doskonalić umiejętności w zakresie malarstwa monumentalnego i sakralnego. Jego prace z tego okresu charakteryzują się bogatą ornamentyką i dbałością o detale. Podróżował także po Szwajcarii i Włoszech, poszerzając swoje horyzonty artystyczne.

Pobyt we Lwowie

W 1848 roku Iłłakowicz przebywał w Austrii, po czym wyjechał do Krakowa. W tym samym roku osiedlił się we Lwowie, gdzie do 1850 roku żył pod nazwiskiem Cybulski. We Lwowie kontynuował działalność artystyczną, zdobywając uznanie w kręgach artystycznych i intelektualnych.

Na dworze królowej Wiktorii

Po pobycie we Lwowie powrócił do Francji, osiadając w Bordeaux. Stamtąd wyjechał do Londynu, gdzie angażował się w działalność radykalnej polskiej emigracji. Pracował również na dworze królowej Wiktorii, co świadczy o jego renomie jako artysty. Od 1857 roku osiadł na stałe w Wilnie, gdzie pozostał do końca życia, kontynuując twórczość malarską.

Dorobek artystyczny

Malarstwo Iłłakowicza cechowało się akademizmem. Malował portrety wielu znanych osobistości — George Sand, Lajosa Kossutha, księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, Jana Śniadeckiego z żoną, a także portret rodziny Platerów, księdza Kazimierza Przyjałkowskiego oraz własny autoportret.

Wśród dzieł Iłłakowicza znajdują się również pejzaże („Młyn nad Sekwaną”, „Pejzaż południowej Francji”, „Diabelski Most w Pirenejach”), sceny rodzajowe („Pierwsze wyznanie miłości”) oraz obrazy historyczne („Witold i Jagiełło przed bitwą pod Grunwaldem przyjmują miecze krzyżackie”, 1849).

Zajmował się także sztuką sakralną: jest autorem obrazu „Trójca Święta” w kościele w Suderwie (obecnie na Litwie), malowidła w ołtarzu kościoła w Widziszkach (Litwa) oraz obrazu ołtarzowego „Święty Mikołaj” w kościele jezuitów we Lwowie, a także malowideł ściennych w kościele św. Michała Archanioła w Smorgoniach (Białoruś) i w Józefowie (Łotwa).

Pojedyncze dzieła Iłłakowicza znajdują się w Litewskim Muzeum Sztuki, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym w Krakowie, Lwowskiej Galerii Sztuki, Muzeum Mickiewicza w Paryżu, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie oraz w innych zbiorach i kolekcjach prywatnych.

Kresowiak