117 lat temu, 5 grudnia 1907 roku, w Hłuszkach na Grodzieńszczyźnie, przyszła na świat Alina Centkiewicz – wybitna polska pisarka i pionierka polskiej literatury podróżniczej. Wraz z mężem Czesławem Centkiewiczem napisała wiele znanych i lubianych książek o tematyce polarnej. W 1958 roku zapisała się w historii jako pierwsza Polka i szósta kobieta na świecie, która dotarła na Antarktydę.
Urodziła się w polskiej patriotycznej rodzinie Bolesława Giliczyńskiego i Jadwigi z domu Rogowskiej. W 1918 roku rodzina Giliczyńskich przeniosła się z Grodzieńszczyzny do Warszawy, gdzie Alina ukończyła gimnazjum żeńskie Związku Nauczycielstwa Polskiego. Już w 1923 roku odbyła swoją pierwszą podróż do Brazylii wraz z ojcem, Bolesławem Giliczyńskim, wówczas prezesem Stowarzyszenia Opieki nad Emigracją. Następnie podjęła studia prawnicze na Uniwersytecie w Grenoble, które ukończyła w 1929 roku z tytułem magistra prawa. Podczas jednej z wycieczek w Alpy, 4 grudnia 1926 roku, poznała przyszłego męża, Czesława Centkiewicza, studiującego elektronikę na Politechnice w Grenoble.
Czesław i Alina Centkiewiczowie podczas spotkania autorskiego w 1963 roku (fot. nac.gov.pl)
Po powrocie do Warszawy, Alina opiekowała się chorymi rodzicami i ukończyła kurs bibliotekarski przy Uniwersytecie Warszawskim. W 1932 roku objęła stanowisko kierownika Biblioteki Państwowego Banku Rolnego w Warszawie. W listopadzie 1939 roku poślubiła Czesława Centkiewicza. Podczas II wojny światowej, po upadku powstania warszawskiego, została aresztowana i osadzona w obozie koncentracyjnym Ravensbrück, a następnie przewieziona do Stuttgartu. Po wyzwoleniu, w 1946 roku, powróciła do Polski i odnalazła męża; zamieszkali w Jeleniej Górze, gdzie Alina zaangażowała się w działalność społeczną jako wiceprzewodnicząca Ligi Kobiet i członkini Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.
Debiut literacki Centkiewiczów miał miejsce w 1949 roku, kiedy ukazała się ich wspólna książka “Odarpi, syn Egigwy”. W 1950 roku przenieśli się do Legionowa, a w 1955 roku osiedlili się na warszawskiej Saskiej Kępie. W 1958 roku Alina Centkiewicz stała się pierwszą Polką i szóstą kobietą na świecie, która dotarła na Antarktydę.
Alina Centkiewicz wśród polarników na Antarktydzie, 1958 r. Fotografia Czesława Centkiewicza (źródło: ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie)
Okładka książki dla dzieci “Zaczarowana zagroda” autorstwa małżeństwa Centkiewiczów (fot. gildia.pl)
Twórczość Aliny i Czesława Centkiewiczów obejmuje liczne książki o tematyce polarnej, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Do najbardziej znanych należą: “Zaczarowana zagroda”, “Anaruk, chłopiec z Grenlandii” oraz “Fridtjof, co z ciebie wyrośnie? Opowieść o Nansenie”. Ich prace przyczyniły się do popularyzacji wśród Polaków wiedzy o regionach polarnych i ich mieszkańcach.
Alina Centkiewicz. Zdjęcie z 1984 roku (fot. nac.gov.pl)
Za swoją działalność Alina Centkiewicz została odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1962), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1969) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974). W 1970 roku otrzymała Order Uśmiechu, przyznawany przez dzieci. Zmarła 11 marca 1993 roku w Warszawie i została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Opracował Edward Szymkiewicz
Polskie media odgrywają ważną rolę w utrzymaniu tożsamości narodowej Polaków na Białorusi. Niestety, z powodu ciągłego niedofinansowania dalsze funkcjonowanie portalu jest poważnie zagrożone. Abyśmy mogli kontynuować naszą misję, potrzebujemy Państwa wsparcia.
