Dziś przypada 160. rocznica śmierci Leona Potockiego – polskiego pisarza, pamiętnikarza i uczestnika powstania listopadowego, pochodzącego z Witebszczyzny. Zasłynął jako autor opowieści obyczajowych, które ukazywały życie towarzyskie na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim.
Urodził się we wsi Kochanowo na Witebszczyźnie 14 lipca 1799 r. Był synem Stanisława Potockiego, generała w wojsku Królestwa Polskiego, oraz Józefy z Sołłohubów. Jego ojcem chrzestnym był książę Józef Poniatowski, który przyjaźnił się z rodziną Potockich od czasów powstania kościuszkowskiego, gdy wspólnie z ojcem Leona walczył w obronie Warszawy.
Herb Potockich “Pilawa Złota”
W latach 1811–1817 Potocki kształcił się w szkole pijarów w Warszawie, a następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1820 roku poślubił Józefę Kossakowską i osiadł w jej majątku w Rudawie pod Świsłoczą na Grodzieńszczyźnie. W tym okresie zaczął publikować pierwsze wiersze.
Podczas powstania listopadowego w 1831 roku aktywnie zaangażował się w walkę, pełniąc funkcję członka Rządu Tymczasowego jednego z powiatów w dawnym województwie trockim oraz dowódcy piechoty. Przez pewien okres prowadził działania partyzanckie. W sierpniu 1831 roku zdołał przedostać się do Warszawy, gdzie przydzielono go do sztabu przybocznego Wodza Naczelnego. Brał udział w obronie stolicy.
Po upadku powstania udał się na emigrację do Drezna, gdzie nawiązał kontakty z innymi polskimi emigrantami, w tym z Adamem Mickiewiczem. W 1834 roku, po ogłoszeniu amnestii, powrócił do kraju. Wkrótce potem rozwiódł się z żoną i przez pewien czas przebywał na Litwie. Ostatecznie osiedlił się w Warszawie, gdzie aktywnie uczestniczył w życiu literackim i kulturalnym miasta, współtworząc m.in. “Bibliotekę Warszawską”.
Leon Potocki (fot. gazetapowiatowa.pl)
Książki Leona Potockiego ukazywały się w Poznaniu, poza zasięgiem carskiej cenzury. Jego powieści często bazowały na osobistych doświadczeniach. Do najważniejszych dzieł należą wydane w 1854 roku „Święcone, czyli pałac Potockich w Warszawie”, „Szkic towarzyskiego życia miasta Warszawy z drugiej połowy XIX stulecia” (1854) oraz „Pamiętniki pana Kamertona” (1869).
“Pamiętniki Pana Kamertona” autorstwa Leona Potockiego (źródło: onebid.pl)
Ostatnie lata życia spędził w Powermeniu na Litwie. Gdy wybuchło powstanie styczniowe, udał się na Łotwę. Zmarł 12 grudnia 1864 roku w Rydze, gdzie został pochowany na cmentarzu przy kościele św. Franciszka. Jego twórczość, choć nieco zapomniana, stanowi cenne źródło wiedzy o życiu towarzyskim i obyczajach XIX-wiecznej Polski.
Opracował Edward Szymkiewicz
