219 lat temu, 10 grudnia 1805 roku, w Zalesiu na ziemi smorgońskiej urodziła się Amelia Załuska z domu Ogińska – kompozytorka, malarka i poetka, córka słynnego kompozytora Michała Kleofasa Ogińskiego. Wraz z mężem założyła uzdrowisko w Iwoniczu-Zdroju, którego była także główną projektantką. Jej twórczość muzyczna obejmuje przede wszystkim utwory fortepianowe, takie jak polonezy, mazurki, walce i marsze, a także cykl miniatur „Echo Iwonicza” oraz pieśni solowe i chóralne, często komponowane z okazji domowych uroczystości.
Dzieciństwo
Amelia była córką Michała Kleofasa Ogińskiego, znanego kompozytora, oraz Marii Nèri, włoskiej śpiewaczki. Od najmłodszych lat wykazywała zamiłowanie do sztuki i nauki. Dzięki starannemu wykształceniu opanowała grę na fortepianie oraz zdobyła wiedzę z zakresu kompozycji. Posługiwała się kilkoma językami, w tym francuskim, angielskim, włoskim, niemieckim, łaciną, rosyjskim i litewskim.
Pałac Ogińskich w Zalesiu na Białorusi (fot. globus.tut.by)
Amelia Ogińska w wieku 3 lat na obrazie François-Xaviera Fabre’a (źródło: wikipedia.org)
Założenie uzdrowiska Iwonicz-Zdrój
W 1826 roku Amelia poślubiła Karola Załuskiego. Po konfiskacie majątków na Litwie i utracie prawa do zamieszkania tam, w 1837 roku przenieśli się do Galicji, obejmując majątek Iwonicz. Amelia aktywnie uczestniczyła w tworzeniu uzdrowiska Iwonicz-Zdrój, projektując i nadzorując budowę pierwszych obiektów uzdrowiskowych. Jej zaangażowanie przyczyniło się do powstania m.in. klasycystycznego kiosku nad źródłami mineralnymi, zakładu kąpielowego oraz budynków dla kuracjuszy.
Uzdrowisko Iwonicz-Zdrój (fot. uzdrowisko-iwonicz.com.pl)
Utalentowana artystka i społeczniczka
Amelia Załuska była utalentowaną kompozytorką, tworzącą głównie utwory fortepianowe, takie jak polonezy, mazurki, walce i marsze. Skomponowane przez nią utwory na fortepian to m.in.: Polonez c-moll na cztery ręce, Polonez A-dur, Mazurek d-moll, Polka, trzy Walce, i krótkie utwory: Marche de Cavallerie i Les Adieux à Joseph (Souvenir) i Walce zatytułowane Echa Iwonicza, opublikowane anonimowo w Wiedniu. Komponowała również pieśni solowe i chóralne, często z okazji domowych uroczystości. Jej twórczość literacka obejmowała wiersze i szkice literackie, a jako malarka pozostawiła po sobie liczne prace plastyczne.
Amelia Załuska z córką (źródło: Muzeum Okręgowe w Krośnie)
Amelia Załuska była również zaangażowana w działalność charytatywną, niosąc pomoc okolicznym mieszkańcom, zwłaszcza podczas epidemii tyfusu w 1847 roku. Dzięki jej zaangażowaniu społecznemu i artystycznemu zyskała uznanie wśród galicyjskiej społeczności.
Ławeczka Amelii Załuskiej w Iwoniczu-Zdroju (fot. radio.rzeszow.pl)
Amelia Załuska zmarła 5 września 1858 roku w Ischii we Włoszech, gdzie została pochowana. Jej imię nosi jedno ze źródeł mineralnych w Iwoniczu-Zdroju, a w tamtejszym kościele parafialnym znajduje się tablica pamiątkowa na jej cześć. W zeszłym roku w uzdrowisku stanęła ławeczka upamiętniająca jego założycielkę.
Opracował Edward Szymkiewicz
