204 lata temu, 26 grudnia 1820 roku, Adam Mickiewicz, wówczas młody poeta związany z Towarzystwem Filomatów, ukończył w Kownie swoje przełomowe dzieło – Odę do młodości. Ten utwór, będący entuzjastyczną pochwałą młodości, szybko zyskał ogromną popularność wśród młodzieży i z czasem został nazwany manifestem polskiego romantyzmu. Jego przesłanie wyraźnie wpisało się w spór pokoleniowy między odchodzącymi klasykami a nadchodzącymi romantykami.
Młodość jako siła twórcza
Oda do młodości była pierwszym w polskiej literaturze utworem poświęconym młodości. Mickiewicz nie ukazał jej jednak w sposób czysto biologiczny czy socjologiczny. W jego wizji młodość to „potęga kreacyjna o boskiej mocy”, integralna część uniwersalnego porządku świata. W utworze poeta łączy młodość z siłą zdolną do tworzenia nowej rzeczywistości, podobną do boskiej mocy stwarzania. Tę wyjątkową wizję potwierdzają liczne porównania Boga i młodości, które pojawiają się w tekście.
Portret Adama Mickiewicza z końca lat 20. XIX wieku (autor: Joachim Lelewel)
Inspiracje i przesłanie
Mickiewicz, pisząc Odę do młodości, inspirował się europejskimi wzorcami literackimi. W utworze widoczne są nawiązania do poematu Fryderyka Schillera An die Freude (pol. Oda do radości) oraz innych hymnów jego autorstwa. Jednocześnie utwór odwołuje się do ideałów Towarzystwa Filomatów, podkreślając zbiorowy heroizm i walkę z przeciwnikami rozwoju społecznego – „samolubami, przesądami i nieczułym światem”.
Tablica upamiętniająca pobyt Adama Mickiewicza w Kownie (fot. wilno-przewodnik.lt)
Przesłanie Ody było wyrazem głębokiej wiary w siłę młodego pokolenia, które miało stać się nośnikiem przemian politycznych, społecznych i duchowych. W ten sposób Mickiewicz nie tylko wpisał się w spór klasyków z romantykami, lecz także stworzył utwór uniwersalny, którego przekaz wykraczał poza ramy literackiego konfliktu.
Rękopis i późniejsze losy utworu
Najwcześniejsza wersja rękopisu Ody do młodości powstała w grudniu 1820 roku w Kownie. Tekst ten, różniący się miejscami od wersji ostatecznej, znajduje się dziś w zbiorach Biblioteki Narodowej. W 2024 roku manuskrypt został udostępniony publiczności na stałej wystawie w Pałacu Rzeczypospolitej w Warszawie.
Oda do młodości, rękopis z 1820 (źródło: polona.pl)
Choć utwór krążył początkowo w odpisach wśród młodzieży wileńskiej, jego pierwsza oficjalna publikacja miała miejsce dopiero w 1827 roku, już bez wiedzy Mickiewicza. Mimo to Oda do młodości szybko zyskała status jednego z najważniejszych tekstów epoki, inspirując nie tylko Polaków, lecz także twórców z innych krajów, jak słowackiego poetę Andreja Sládkoviča, którego poemat Maryna stał się jednym z najważniejszych dzieł słowackiej literatury narodowej.
Opracował Edward Szymkiewicz
Polskie media odgrywają ważną rolę w utrzymaniu tożsamości narodowej Polaków na Białorusi. Niestety, z powodu ciągłego niedofinansowania dalsze funkcjonowanie portalu jest poważnie zagrożone. Abyśmy mogli kontynuować naszą misję, potrzebujemy Państwa wsparcia.
