161 lat temu, 28 grudnia 1863 roku, zmarła Maryla Puttkamerowa (z domu Wereszczaka), która była pierwszą wielką miłością naszego wieszcza narodowego Adama Mickiewicza. Ich związek wywarł ogromny wpływ na twórczość poety, inspirując go do napisania IV części “Dziadów” oraz licznych wierszy, w tym “Świtezianki”.
Adam Mickiewicz spotkał Marylę Wereszczakównę, jak się przypuszcza, w sierpniu 1820 roku podczas pierwszej wizyty u Michała Wereszczaki, brata Maryli, w ich rodzinnej posiadłości w Tuhanowiczach, obecnie znanym jako Korczowa na Białorusi. Maryla, córka marszałka szlachty powiatu nowogródzkiego, była o rok młodsza od poety, urodziła się 24 grudnia 1799 roku.
Dwór Wereszczaków w Tuhanowiczach (rys. W. Dmochowskiego, 1861 r.)
„Nie mogła ona nazwać się piękną […], ale miała ten wdzięk i powab, który stanowi istotę i główny urok piękności. Kibić kształtna, wzrost średni, twarz pogodna i miła, oczy niebieskie, spojrzenie wyraziste i czułe, uśmiech naiwny i figlarny zarazem” – opisywał ją poeta Antoni Edward Odyniec w swoich “Wspomnieniach z przeszłości”.
Maryla Wereszczakówna
Choć Maryla Wereszczakówna była zaręczona z hrabią Wawrzyńcem Puttkamerem, zapałała uczuciem do Adama Mickiewicza. Po ślubie Maryli z Puttkamerem w lutym 1821 roku, rozczarowany Mickiewicz zerwał z nią kontakt i wyjechał do Kowna, gdzie związał się z Karoliną Kowalską, żoną miejscowego lekarza. Ten nowy związek Mickiewicza nie trwał długo i po wybuchu skandalu w Kownie, poeta udał się do Tuhanowicz, gdzie odnowił romans z Marylą.
Adam i Maryla (rys. Władysław Bełza, Album pamiątkowe Adama Mickiewicza, 1889)
Związek Mickiewicza i Wereszczakówny, trwający niecałe dwa lata, był pełen dramatycznych zdarzeń. W 1822 roku Maryla, nie mogąc wytrzymać rozłąki, próbowała popełnić samobójstwo, zażywając nalewkę z opium. Około dwa miesiące później Mickiewicz udał się do Bolciennik ze swoim przyjacielem Teodorem Łozińskim jako sekundantem i rzucił wyzwanie Puttkamerowi na pojedynek, chcąc się w ten sposób pozbyć rywala. Na szczęście, hrabiemu udało się uspokoić porywczego poetę.
Poetycki romans zakończył się w 1823 roku, ale Mickiewicz do końca życia przechowywał pamiątki swojej pierwszej miłości, co świadczy o głębokim wpływie tego związku na jego życie i twórczość.
Altana Adama i Maryli w Tuhanowiczach, przed 1939 r. (fot. radzima.org)
Szczególnie widoczne jest to w IV części “Dziadów”, wydanej w 1823 roku w Kownie, gdzie przedstawiona jest nieszczęśliwa miłość Gustawa do Maryli. Poeta często nawiązywał do tego związku również w swoich wierszach, takich jak “Pierwiosnek”, “Świtezianka”, “Kurhanek Maryli”, “Do M***”, czy ballada “To lubię”. Do dziś przetrwały liczne listy, które Mickiewicz i Wereszczakówna wymieniali między sobą za pośrednictwem poety Tomasza Zana.
Informacji o życiu Wereszczakówny po roku 1823 pozostało niewiele. W 1833 roku ona i jej mąż Wawrzyniec Puttkamer zostali aresztowani przez władze carskie za działalność niepodległościową. Po śmierci męża w 1850 roku, Maryla przeprowadziła się do majątku Brażelce, obecnie na terenie Białorusi, gdzie zmarła trzynaście lat później. Pochowana została na cmentarzu przy kościele w Bieniakoniach (obecnie rejon werenowski w obwodzie grodzieńskim).
Grób Maryli Wereszczakówny w Bieniakoniach (fot. wikipedia.org)
Przeczytaj również:
„Niepewność”: Powstaje film o Adamie Mickiewiczu! Premiera w przyszłym roku
Białoruś: spiłowano słynną “altanę Mickiewicza” w Tuhanowiczach
Oprac. na podst. polskieradio.pl, S. Koper “Kobiety w życiu Mickiewicza” (Warszawa, 2010)
Polskie media odgrywają ważną rolę w utrzymaniu tożsamości narodowej Polaków na Białorusi. Niestety, z powodu ciągłego niedofinansowania dalsze funkcjonowanie portalu jest poważnie zagrożone. Abyśmy mogli kontynuować naszą misję, potrzebujemy Państwa wsparcia.
