157 lat temu, 30 grudnia 1867 roku, w Lipowej koło Kobrynia (obecnie w obwodzie brzeskim na Białorusi), urodziła się Wanda Siemaszkowa – wybitna polska aktorka, ceniona szczególnie za swoje kreacje w repertuarze modernistycznym, a także reżyserka i dyrektorka teatrów.
Siemaszkowa pochodziła z kresowej rodziny o tradycjach artystycznych. Uczęszczała do gimnazjum w Łomży, gdzie stawiała pierwsze kroki na scenie teatralnej w teatrze amatorskim. Następnie przeniosła się do Warszawy, gdzie ukończyła 7-klasową pensję Henryki Czarnockiej oraz Studium Dramatyczne Józefa Kotarbińskiego.
Wanda Siemaszkowa, 1901 (fot. polona.pl)
Debiutowała 8 października 1887 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie, wcielając się w rolę Helenki w przedstawieniu “Dziwak”. W 1888 roku poślubiła aktora Antoniego Siemaszkę i od tego czasu występowała pod nazwiskiem męża. W kolejnych latach grała na scenach Krakowa, Lwowa i Warszawy, zdobywając uznanie za role w sztukach klasycznych i romantycznych. Była pierwszą odtwórczynią roli Panny Młodej w prapremierze “Wesela” Stanisława Wyspiańskiego w 1901 roku. W 1905 r. stworzyła własny zespół, który występował m.in. w Mińsku Litewskim, Pińsku, Wilnie, Grodnie, Kowlu i Brześciu Litewskim. Od 1906 roku ponownie występowała w teatrze lwowskim, z którym odwiedziła Wiedeń (1910) i Paryż (1913). Gościnne występy odbywała m.in. w Zagrzebiu, Wiedniu, Pradze, Berlinie i Taborze.
Wg Wyspiańskiego w roli Panny Młodej w “Weselu” (fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
Siemaszkowa pełniła funkcje dyrektorskie w kilku teatrach, m.in. w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy (1920–1922), Teatrze Popularnym im. Bogusławskiego w Poznaniu (1930–1931) oraz Teatrze Ziemi Rzeszowskiej (1945–1947). Była również pedagogiem, prowadząc studio aktorskie we Lwowie, gdzie kształciła nowe pokolenia aktorów.
Portret Wandy Siemaszkowej, 1910 (autor: Teodozy Bahrynowicz/polona.pl)
Siemaszkowa była czołową aktorką okresu Młodej Polski, znaną z wybitnych kreacji w dramatach modernistycznych. Jej interpretacje postaci w dziełach Wyspiańskiego, takich jak Maria w “Warszawiance” czy Panna Młoda w “Weselu”, były wysoko cenione przez krytyków teatralnych i przyczyniły się do rozwoju polskiego teatru przełomu XIX i XX wieku.
Wanda Siemaszkowa zmarła 6 sierpnia 1947 roku w dworku Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Początkowo została pochowana w Jedliczu, później jej szczątki przeniesiono do grobowca rodzinnego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. W 1957 roku jej imię nadano Teatrowi w Rzeszowie, jedynemu zawodowemu teatrowi dramatycznemu na Podkarpaciu.
Opracował Edward Szymkiewicz
