177 lat temu, 1 stycznia 1848 roku, w Wilnie odbyła się prapremiera jednej z najsłynniejszych polskich oper autorstwa naszego wybitnego krajana, Stanisława Moniuszki – “Halka”. To kameralne, półamatorskie wykonanie miało miejsce w salonie teściów kompozytora, państwa Müllerów. W roli Jontka wystąpił wówczas zawodowy śpiewak, baryton Achille Bonoldi, przyjaciel Moniuszki.
Pierwsza wersja “Halki” była operą dwuaktową. Mimo starań Moniuszki, wileński teatr przez kilka lat nie zdecydował się na jej wystawienie. Dopiero 16 lutego 1854 roku doszło do scenicznej premiery w Teatrze Miejskim w Wilnie, gdzie kompozytor sam dyrygował przedstawieniem. Spektakl spotkał się jednak z chłodnym przyjęciem krytyki, zarzucającej operze ukazywanie niemoralnych postaw.
Stanisław Moniuszko (rys. Ksawery Pillati)
Nie zrażony tym Moniuszko kontynuował pracę nad “Halką”. Rozbudował ją do czterech aktów, dodając nowe arie, takie jak “Gdyby rannym słonkiem” Halki czy “Szumią jodły na gór szczycie” Jontka, a także tańce góralskie i mazura. Ta pełniejsza wersja opery miała swoją premierę 1 stycznia 1858 roku w Teatrze Wielkim w Warszawie, odnosząc ogromny sukces i zyskując miano polskiej opery narodowej.
Pocztówka z 1912 roku ilustrująca scenę z “Halki” Stanisława Moniuszki (źródło: polona.pl)
“Halka” opowiada tragiczną historię wiejskiej dziewczyny uwiedzionej i porzuconej przez szlachcica Janusza, który poślubia inną. Zrozpaczona Halka, nosząca pod sercem jego dziecko, wpada w obłęd i ostatecznie popełnia samobójstwo. Opera, osadzona w realiach polskiej wsi, łączy elementy ludowe z romantycznym dramatyzmem, co przyniosło jej popularność zarówno w kraju, jak i za granicą.
Opracował Zdzisław Dębowski
