W niezależnych mediach pojawiła się informacja o sprzedaży pozostałości dawnej rezydencji książąt Radziwiłłów w majątku Alba pod Nieświeżem.
W ogłoszeniu na platformie przetargowej „BelJurZabezpiachennie” napisano:
„Obiekt specjalistyczny o innym przeznaczeniu. W skład obiektu wchodzi dwupiętrowy murowany budynek z nieogrzewaną dobudówką”.
Sprzedażą zajmuje się firma „Kompleks Lake”.
Jednak nie jest to zwykły murowany budynek, lecz zachowana część rodzinnej rezydencji książąt Radziwiłłów w majątku Alba pod Nieświeżem. Została ona założona pod koniec XVI wieku przez Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotkę”, który po podróży po Europie Zachodniej postanowił wznieść w Nieświeżu rezydencję przypominającą majątek europejskiego feudała.
Mikołaj Krzysztof Radziwiłł “Sierotka”
Miał tu później stać także wzniesiony w połowie XVIII wieku przez księcia Michała Kazimierza „Rybeńkę” pałacyk „Konsolacja”, będący pierwszą znaną letnią rezydencją Radziwiłłów nieświeskich.
Herb Radziwiłłów
Wydaje się jednak, że „Konsolacja” stała znacznie bliżej zamku, a rezydencję w Albie założył czy też gruntownie ją przebudował, dopiero w drugiej połowie XVIII wieku słynny z ekstrawagancji książę Karol Stanisław Radziwiłł „Panie Kochanku”.
XIX-wieczny obraz z wiarygodnym wyobrażeniem „Konsolacji”, dawnej letniej rezydencji Radziwiłłów w Albie (źródło: radzima.org)
Prace przy jej zakładaniu trwały w latach 1778-83, a wykonał je architekt Leon Lutnicki według własnego pomysłu księcia wojewody. Tuż po zakończeniu prac w 1783 roku Radziwiłł gościł tu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Centrum regularnego założenia rezydencji stanowił drewniany pałacyk, a właściwie altana o oryginalnej architekturze, ozdobiona wieżyczkami w kształcie minaretów. Altana stała na placu otoczonym okrężnym kanałem, od którego rozchodziło się osiem kanałów promienistych, wyłożonych kamieniem. Inny kanał łączył ten cały system wodny z pobliskim zespołem stawów.
Sławny pałacyk „Altanka” (źródło: radzima.org)
Rezydencję otaczał regularny park w typie włoskim, w którym Radziwiłł kazał wybudować 180 domków w typie wiejskich chat. Z końcem kwietnia zjeżdżali do nich stronnicy księcia Karola aby zasiedlić tę niby-wieś, której „wójtem” był sam Radziwiłł. Każdy z „kolonistów”, zwanych „Albańczykami” był obowiązany nosić strój w barwach radziwiłłowskich oraz uprawiać przydzielony mu ogród i kawałek ziemi. Po kanałach krążyła „flota” 20 łodzi, których załoga rekrutowała się z założonej przez księcia szkoły dla synów okolicznej szlachty.
W Albie istniało też ogromne gospodarstwo z oranżeriami, pasiekami, młynami, bażantarnią, królikarnią oraz duży zwierzyniec. Istniał tu także kościół, teatr i szpital z apteką. Znaną z anegdot letnią podróż na saniach zaprzężonych w niedźwiedzie, po drodze wysypanej solą odbył „Panie Kochanku” właśnie na odcinku od nieświeskiego zamku do odległej o 3 km Alby.
Rezydencja w Albie w opisanej postaci przetrwała w zasadzie tylko do końca życia księcia Karola Stanisława. Później zabudowania popadły w ruinę (w takiej formie altana istniała do połowy XIX wieku) a cały kompleks zamienił się w zdziczały park.
Uporządkowała go dopiero w drugiej połowie XIX wieku księżna Maria z de Castellanów Radziwiłłowa. Od tego czasu aż do 1939 roku istniał w Albie duży folwark, utrzymywano zwierzyniec, bażantarnie oraz stawy rybne. Cała posiadłość zajmowała około 200 ha, w tym park około 80 ha.
Zagospodarowywanie Alby jako letniej rezydencji Radziwiłłów rozpoczęto pod koniec XVI wieku, wtedy też założono rozległy park. Najstarszy pałac zespołu, zwany “Eremitorium”, został wzniesiony przez Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, ale całkowicie zniszczony w XIX wieku. Kolejne pałace również zostały zrujnowane podczas licznych wojen.
Dawna gorzelnia – pozostałości rezydencji Radziwiłłów (fot. fgb.by)
Do naszych czasów przetrwała jedynie gorzelnia wybudowana na początku XX wieku. W budynku do niedawna prowadzono produkcję. Obiekt przeszedł liczne przebudowy i dobudowy, a obecnie znajduje się w bardzo złym stanie.
Cena wywoławcza wynosi 12 tysięcy rubli. Dodatkowo nabywca musi pokryć koszty obsługi platformy aukcyjnej (3% od ceny wywoławczej) oraz 119 rubli na inne opłaty. Minimalna łączna cena wynosi więc 12 479 rubli, czyli około 3 567 dolarów.
Oprac. na podst. nashaniva.com, G.Rąkowski „Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi”, Burchard Edition, Warszawa 1997
