75 lat temu (1950) zmarł Jan Bułhak – wybitny artysta fotograf, teoretyk, krytyk i publicysta, nazywany “ojcem polskiej fotografii”. Urodził się w Ostaszynie pod Nowogródkiem. Jego twórczość, ceniona zarówno w Polsce, jak i za granicą, stanowi część wspólnego dziedzictwa kulturowego Białorusi, Litwy i Polski.

Był synem Walerego Antoniego Stanisława Bułhaka herbu Syrokomla i Józefy Haciskiej h. Roch, a jego syn, Janusz Bułhak, również wybrał drogę artystyczną, stając się fotografikiem i kompozytorem.

Zbór kalwiński w Ostaszynie na Nowogródczyźnie, gdzie urodził się Jan Bułhak. Zdjęcie jego autorstwa (źródło: Wikipedia.org)

Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie i studiach filozoficznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, Jan Bułhak zainteresował się fotografią, którą w pełni poświęcił się za namową malarza Ferdynanda Ruszczyca. Kluczowym momentem w jego artystycznej karierze było zdobycie doświadczenia w zakładzie fotograficznym Hugo Erfhurtha w Dreźnie w 1912 roku. W tym samym czasie Bułhak rozpoczął dokumentowanie architektury Wilna oraz innych polskich miast, co zaowocowało powstaniem monumentalnego cyklu 158 albumów zatytułowanego “Polska w obrazach fotograficznych Jana Bułhaka”.

Jan Bułhak w swojej pracowni ok. 1910 roku (fot. polona.pl)

Jako teoretyk i krytyk, Bułhak aktywnie działał na rzecz rozwoju życia fotograficznego w Polsce. Był współzałożycielem Fotoklubu Wileńskiego oraz Fotoklubu Polskiego, a po II wojnie światowej współtworzył Związek Polskich Artystów Fotografów, który później przekształcił się w Związek Polskich Artystów Fotografików. Stosował tzw. techniki szlachetne, takie jak guma i wtórnik, a jego fotografie często przedstawiały symboliczne krajobrazy oraz portrety, nawiązujące do tradycji XIX-wiecznej fotografii.

Zamek w Nowogródku (fot. Jan Bułhak)

Panorama Wilna (fot. Jan Bułhak)

Przydrożna kapliczka przy wjeździe do Murowanej Oszmianki (fot. Jan Bułhak)

W latach 30. XX wieku Bułhak propagował koncepcję “fotografii ojczystej”, która podkreślała polskość w fotografii. Twórczość Bułhaka uległa ewolucji, w której tradycyjny piktorializm łączył się z nowoczesnymi elementami, zaczerpniętymi z awangardy. Jego artystyczna spuścizna, mimo że w dużej części zniszczona podczas II wojny światowej, wywarła trwały wpływ na kolejne pokolenia polskich fotografów.

Tablica upamiętniająca Jana Bułhaka na budynku przy ul. Krasińskiego 18 w Warszawie (fot. Mateusz Opasiński/wikipedia.org)

Bułhak był także autorem wielu publikacji teoretycznych i technicznych, takich jak “Fotografika” (1930) czy “Fotografia ojczysta” (1951), która była próbą adaptacji międzywojennej koncepcji fotografii do warunków socrealizmu. Choć jego piktorializm wywodził się z arystokratycznej tradycji, paradoksalnie stał się jednym z kluczowych nurtów socrealizmu w Polsce lat 1949-1955.

Jan Bułhak zmarł 4 lutego 1950 roku w Giżycku podczas swojej ostatniej wyprawy fotograficznej po kraju. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Przeczytaj również: 

“Kraj lat dziecinnych”. Wspomnienia Jana Bułhaka o Nowogródku

Ojciec polskiej fotografii spod Nowogródka posiadał sowiecki paszport?

Opracował Zdzisław Dębowski 

Wb24.org

Wysyłam
Ocena czytelników
5 (2 głosów)