106 lat temu, 10 lutego 1919 roku, w Mińsku Litewskim urodził się Andrzej Ancuta – wybitny twórca filmowy i fotograf. Zasłynął jako operator kronik powstańczych z sierpnia 1944 r., które wykorzystano w filmie “Powstanie Warszawskie” (2014).
Urodził się w rodzinie Eugeniusza Ancuty, adwokata, i Olimpii z Baczyżmalskich. W 1938 roku rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, które przerwał wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej prowadził z Antonim Bohdziewiczem zakład fotograficzny, gdzie oprócz wykonania zwyczajnych zamówień, podrabiano dokumenty dla działaczy podziemia.
Andrzej Ancuta podczas powstania warszawskiego w 1944 roku
W czasie Powstania Warszawskiego Ancuta był operatorem filmowym w Referacie Filmowym Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Po upadku powstania trafił do niewoli, a następnie do obozów jenieckich w Austrii i Niemczech. Po wojnie dołączył do 2. Korpusu Polskiego Armii generała Andersa, a do kraju wrócił w październiku 1946 roku.
Kadr z powstańczej kroniki filmowej Andrzeja Ancuty
Po wojnie Ancuta rozpoczął pracę jako operator filmowy. Był współautorem zdjęć do takich filmów jak “Ostatni etap” (1948) i “Miasto nieujarzmione” (1945). W latach 1950–1996 wykładał na Wydziale Operatorskim PWSFTviT w Łodzi, pełniąc funkcje dziekana oraz prorektora ds. nauczania. Był autorem podręczników z zakresu sztuki operatorskiej.
Aktorki “Ostatniego etapu” na okładce czasopisma „Film” nr 36 z 1948
Za swoje zasługi artystyczne i dydaktyczne Ancuta otrzymał liczne odznaczenia, w tym Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1998), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1977) oraz Złoty Krzyż Zasługi (1972). W 1972 roku otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za szczególne osiągnięcia w dziedzinie organizacji procesu dydaktycznego.
Andrzej Ancuta zmarł 14 lutego 2009 roku w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Jego zdjęcia znalazły się w filmie “Powstanie Warszawskie” (2014), za co pośmiertnie nominowano go do Polskiej Nagrody Filmowej w 2015 roku.
Edward Szymkiewicz
