Dla mieszkańców dawnych Kresów Wschodnich okres okupacji „pierwszego Sowieta” kojarzy się przede wszystkim z masowymi deportacjami w głąb Związku Sowieckiego. Ta brutalna forma zbiorowych represji ze strony bolszewickiego okupanta dotknęła setki tysięcy polskich obywateli.
10 lutego 2025 roku odbyły się uroczystości upamiętniające 85. rocznicę pierwszej masowej deportacji obywateli polskich w głąb Związku Sowieckiego. Wydarzenie, zorganizowane przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Zarząd Główny Związku Sybiraków, zgromadziło przedstawicieli władz państwowych i samorządowych, kombatantów oraz mieszkańców Warszawy. Instytut Pamięci Narodowej reprezentował zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski.
Obchody rozpoczęła msza święta w Katedrze Polowej Wojska Polskiego. Nabożeństwo zostało odprawione w intencji sybiraków, ofiar represji komunistycznych oraz ich rodzin.
O godzinie 12:00 uczestnicy zgromadzili się przy Pomniku Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, gdzie odbył się uroczysty Apel Pamięci. Podczas ceremonii przypomniano dramatyczne wydarzenia sprzed 85 lat, a następnie odmówiono modlitwę za ofiary represji. Kulminacyjnym punktem obchodów było składanie wieńców i oddanie hołdu tym, którzy nie powrócili z zesłania.
🎗️ W 85. rocznicę pierwszej masowej deportacji obywateli polskich w głąb ZSRS delegacja #IPN pod przewodnictwem zastępcy prezesa dr. hab. Karola Polejowskiego wzięła udział w uroczystościach upamiętniających w Warszawie. Przy Pomniku Poległym i Pomordowanym na Wschodzie oddaliśmy… pic.twitter.com/Z0OP9x0DnP
— Instytut Pamięci Narodowej (@ipngovpl) February 10, 2025
W wyniku agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 roku wschodnie obszary Rzeczypospolitej znalazły się w granicach Związku Sowieckiego (tzw. Zachodnia Ukraina i Zachodnia Białoruś). Dla mieszkających tam Polaków oznaczało to zmierzenie się z nową władzą, która wszelkimi sposobami dążyła do wynarodowienia i zrusyfikowania obywateli polskich. Metody, jakimi posługiwali się Sowieci, były bardzo różnorodne: sowietyzacja oświaty, propagowanie wychowania laickiego, przymusowa paszportyzacja, która odebrała Polakom ich dotychczasowe obywatelstwo. Towarzyszyły temu terror i aresztowania. Fizyczna eliminacja tych, którzy wbrew wszystkiemu nie chcieli zapomnieć, że są Polakami, była istotnym elementem sowietyzacji zagarniętych ziem.
Cztery deportacje z lat 1940–1941 nie były zatem celem samym w sobie, lecz miały doprowadzić do zniszczenia śladów polskiej państwowości na zajętych obszarach oraz ich unifikacji ze Związkiem Sowieckim. Wywózki objęły przede wszystkim polską elitę, która była częścią społeczeństwa najbardziej świadomą swej narodowości i przynależności państwowej. Deportowanych traktowano jako „element kontrrewolucyjny”, destabilizujący sowiecki ład na zajętych terenach. Usunięcie intelektualnej i kulturalnej elity było więc podstawowym warunkiem skutecznej sowietyzacji i pełnej aneksji Kresów.
— Instytut Pamięci Narodowej – Oddział w Warszawie (@ipn_warszawa) February 10, 2025
Źródło: IPN
