Stołowicze, niegdyś tętniące życiem miasteczko, dziś cicha wieś położona między Baranowiczami a Nowogródkiem, miały niezwykle interesującą historię związaną z zakonem maltańskim. W 1596 roku miejscowość stała się własnością księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotki, który sprowadził do Stołowicz rycerzy Zakonu Szpitalników Świętego Jana z Jerozolimy, zwanych joannitami lub rycerzami maltańskimi.
W 1610 roku syn Sierotki, Zygmunt Karol Radziwiłł, został kawalerem maltańskim, a jego ojciec ufundował dla niego komandorię w Stołowiczach i Pociejkach. Był to jedyny taki przywilej na ziemiach litewsko-polskich, zastrzegający pierwszeństwo dla Radziwiłłów przy obsadzaniu tej godności. Po śmierci ojca w 1616 roku Zygmunt Karol oficjalnie objął stołowicką komandorię, dbając o jej rozwój i pozyskiwanie nowych posiadłości.
Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka
Zygmunt Karol Radziwiłł
Najważniejszym dziełem Radziwiłła w Stołowiczach była fundacja kaplicy oraz Domu Laterańskiego Matki Boskiej wraz ze szpitalem w latach 1637-1639. Był to pierwszy tego typu obiekt na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej. Po śmierci księcia w 1642 roku jego postać została upamiętniona rzeźbą umieszczoną w kościele Świętego Jana na Malcie.
Rycerze maltańscy
W XVIII wieku w miejscu pierwotnej świątyni wzniesiono nowy, okazały kościół pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela w stylu wileńskiego baroku, zaprojektowany przez Jakuba Fontanę i Jana Krzysztofa Glaubitza. Do jego struktury włączono dawną kaplicę Zygmunta Karola.
Dawny kościół św. Jana Chrzciciela w Stołowiczach, dziś Cerkiew Zaśnięcia NMP (fot. probelarus.by)
fot. probelarus.by
W kolejnych dekadach komandoria przechodziła w ręce innych kawalerów maltańskich, a dopiero w 1766 roku powróciła do Radziwiłłów. Ostatnim jej właścicielem był Ludwik Radziwiłł, który sprawował tę funkcję do 1817 roku. Wówczas, na rozkaz władz rosyjskich, zakon maltański został zlikwidowany na tych terenach. W 1868 roku, w odwecie za patriotyczną postawę polskich joannitów, carskie władze przekształciły miejscowy kościół w cerkiew. Miejscowi katolicy mogli zbudować nowy kościół dopiero w 1907 roku.
Kresowiak
