142 lata temu, 5 kwietnia 1883 roku, na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie dokonano przełomowego odkrycia, które odbiło się szerokim echem w świecie nauki — nasz krajan Zygmunt Wróblewski, wspólnie z Karolem Olszewskim, jako pierwsi na świecie skroplili tlen, a kilka dni później, 13 kwietnia, także azot. Osiągnięcie Polaków wzbudziło zawiść u francuskich badaczy i miało znaczenie m.in. dla zrozumienia budowy materii.
Grodnianin, który zmienił oblicze nauki
Zygmunt Wróblewski urodził się w Grodnie, za młodości walczył w powstaniu styczniowym. Choć zasłynął jako teoretyk fizyki, jego pasją było przede wszystkim badanie właściwości gazów i metali w niskich temperaturach. Po latach naukowych podróży po Europie objął katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie stworzył nowoczesne — jak na tamte czasy — laboratorium fizyczne.
Zygmunt Wróblewski
W 1882 roku Wróblewski jako pierwszy wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego właściwości. Właśnie w Krakowie nawiązał naukową współpracę z Karolem Olszewskim, kierownikiem Katedry Chemii Ogólnej.
Rewolucja w laboratorium
Wspólnymi siłami, wiosną 1883 roku, polscy naukowcy dokonali epokowego odkrycia. Dzięki udoskonalonej metodzie kaskadowego skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem oraz aparaturze Cailleteta (przywiezionej przez Wróblewskiego z Paryża), udało im się osiągnąć coś, czego nie dokonał wcześniej nikt: skroplenie tlenu i azotu.
Aparat do skraplania tlenu i azotu K. Olszewskiego i Z. Wróblewskiego, 1883 (źródło: Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Odkrycie to miało fundamentalne znaczenie dla rozwoju kriogeniki i fizyki niskich temperatur, a także przyczyniło się do zrozumienia budowy materii i zjawisk kwantowych. Echo ich sukcesu rozniosło się po świecie, choć — jak wspominają historycy nauki — nie obyło się bez prób umniejszenia polskiego wkładu przez niektórych zagranicznych badaczy.
Karol Olszewski – pionier kriogeniki i rentgenografii
Karol Olszewski nie spoczął na laurach. Rok po wspomnianym odkryciu, w 1884 roku, jako pierwszy człowiek na świecie skroplił wodór, a w 1895 roku również argon — nie tylko go skroplił, ale także zestalił, co było kolejnym ważnym krokiem w rozwoju fizyki.
Był również pionierem w dziedzinie rentgenografii — wykonał pierwsze zdjęcie rentgenowskie w Polsce, tuż po odkryciu promieni X przez Wilhelma Röntgena.
Profesor Karol Olszewski w laboratorium – obraz Leona Wyczółkowskiego
W uznaniu jego osiągnięć Olszewskiego trzykrotnie nominowano do Nagrody Nobla — dwukrotnie w dziedzinie fizyki (w 1904 i 1913 roku) oraz raz w chemii (1913 rok). Zmarł w 1915 roku, pozostawiając po sobie ogromne dziedzictwo naukowe.
Kresowiak
Wolność słowa ma swoją cenę – wspieraj polskie media na Białorusi! 
Dołącz do grona naszych Patronów i pomóż nam walczyć o zachowanie wolnego polskiego słowa na Białorusi. Twoje wsparcie pozwoli nam tworzyć jeszcze więcej wartościowych treści i docierać do jak największej liczby odbiorców.
Dlaczego warto nas wspierać?
Jesteśmy jedynym portalem Polaków na Wschodzie, który nie dostaje żadnych dotacji i utrzymuje się wyłącznie dzięki wsparciu czytelników. Mimo niezwykle niesprzyjających warunków, trudności finansowych i grożących na Białorusi represji za naszą działalność dziennikarską, osiągamy wyniki porównywalne, a nawet lepsze, niż wiele dotowanych portali kresowych i polonijnych.
Jeśli doceniasz naszą pracę, możesz postawić nam symboliczną kawę buycoffee.to/wb24info lub zostać naszym patronem i wspierać nas cyklicznie patronite.pl/wb24info. Każda pomoc ma znaczenie!
