42 lata temu (1983) zmarł Wiktor Sukiennicki – wybitny polski prawnik, historyk oraz sowietolog, którego prace znacząco przyczyniły się do zrozumienia mechanizmów funkcjonowania Związku Radzieckiego.
Wczesne lata
Sukiennicki urodził się w Aleksocie, obecnie dzielnicy Kowna na Litwie. Po ukończeniu szkoły średniej w Rybińsku w Rosji, gdzie aktywnie działał w harcerstwie, zaangażował się w działalność Polskiej Organizacji Wojskowej w Kownie. W 1919 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, które przerwał, by jako ochotnik wziąć udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu wojny kontynuował naukę, uzyskując tytuł doktora prawa.
Wiktor Sukiennicki w młodości (fot. hoover.org)
Wileński intelektualista
W latach 1927–1939 Sukiennicki pracował jako docent na Uniwersytecie Stefana Batorego, specjalizując się w prawie międzynarodowym. Jego prace z tego okresu, takie jak “La souveraineté des États en droit international moderne” (1927) oraz “Pruska polityka kolonizacyjna na ziemiach polskich 1886–1919” (1931), zyskały uznanie w środowisku naukowym. Korzystając z chwilowej odwilży w stosunkach polsko-sowieckich w roku 1934 odbył podróż naukowo-badawczą do ZSRR, dzięki czemu zdobył cenne obserwacje na temat funkcjonowania sowieckiego systemu, które później wykorzystał w swoich analizach i publikacjach.
Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie (fot. NAC)
Zainicjował użycie terminu „radziecki” zamiast „sowiecki” w języku polskim, publikując pracę Ewolucja ustroju Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, jednak po II wojnie światowej wrócił do form „Sowiety” i „Związek Sowiecki”.
Po najeździe sowieckim na Polskę i zajęciu Wilna, Sukiennicki został aresztowany przez NKWD i zesłany na Syberię. Po zwolnieniu w 1942 roku dołączył do Armii Andersa, z którą ewakuował się na Bliski Wschód, a następnie do Włoch. Po zakończeniu wojny osiedlił się w Stanach Zjednoczonych, gdzie kontynuował działalność naukową.
Działalność sowietologiczna
Na emigracji Sukiennicki poświęcił się badaniom nad systemem sowieckim, stając się jednym z czołowych przedstawicieli polskiej szkoły sowietologii. Jego analizy, publikowane m.in. na łamach paryskiej “Kultury”, dostarczały dogłębnych ocen polityki ZSRR oraz jej wpływu na Europę Środkowo-Wschodnią. Współpracował również z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa, dzieląc się swoją wiedzą z szerszą publicznością.
Wybrane publikacje
- “La souveraineté des États en droit international moderne” (1927)
- “Pruska polityka kolonizacyjna na ziemiach polskich 1886–1919” (1931)
- “Pół wieku sowieckiej “rewolucji”
- “Biała Księga. Fakty i dokumenty z okresu dwóch wojen światowych”
Kresowiak
