126 lat temu (1899) w Radomiu urodził się Stanisław Lorentz – wybitny historyk sztuki, muzeolog i konserwator zabytków, który przez ponad pół wieku kształtował polską myśl muzealną. W II Rzeczypospolitej pełnił funkcję konserwatora zabytków na Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie. W czasie II wojny światowej dzięki niemu udało się Polakom uratować wiele bezcennych dzieł sztuki. Po wojnie był jednym z głównych inicjatorów odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.
Początki kariery
Po ukończeniu Gimnazjum im. Wojciecha Górskiego w Warszawie, Lorentz studiował filozofię i historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1924 roku obronił doktorat poświęcony architektowi Efraimowi Szregerowi. W latach 1929–1935 pracował jako konserwator zabytków w Wilnie i Nowogródku oraz wykładał na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie.
Dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie
W 1935 roku Lorentz objął stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie, które pełnił do 1982 roku, z przerwą podczas II wojny światowej. Dzięki jego zaangażowaniu muzeum stało się jedną z najważniejszych instytucji kulturalnych w Polsce i Europie Środkowej.
Uroczystość otwarcia nowego gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie, 18 czerwca 1938 r. W pierwszym rzędzie widoczni, od prawej: prezydent Warszawy Stefan Starzyński, dyrektor muzeum Stanisław Lorentz, prezydent RP Ignacy Mościcki (fot. ze zbiorów NAC)
Działalność podczas II wojny światowej
W czasie okupacji niemieckiej Lorentz aktywnie działał w Polskim Państwie Podziemnym, koncentrując się na ochronie polskiego dziedzictwa kulturowego. Z narażeniem życia ratował dzieła sztuki przed grabieżą i zniszczeniem przez okupanta.
Stanisław Lorentz (fot. ze zbiorów NAC)
Powojenne osiągnięcia
Po wojnie Lorentz kontynuował pracę na rzecz odbudowy i ochrony polskich zabytków. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk oraz ekspertem UNESCO ds. ochrony zabytków. Odegrał kluczową rolę w odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie oraz w renowacji warszawskiej Starówki.
Odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Zaangażowanie społeczne i polityczne
W latach 1965–1969 Lorentz był posłem na Sejm PRL. W 1982 roku został odwołany ze stanowiska dyrektora Muzeum Narodowego z powodu poparcia dla ruchu „Solidarność”. W 1990 roku nadano mu tytuł dyrektora honorowego muzeum.Stanisław Lorentz zmarł 15 marca 1991 roku w Warszawie.
