224 lata temu, 6 maja 1801 roku, w Wilnie oficjalnie otwarto Cmentarz Na Rossie – jedną z najstarszych i najbardziej symbolicznych nekropolii na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej. Położony malowniczo na wzgórzach, cmentarz ten od ponad dwóch wieków stanowi miejsce spoczynku wielu wybitnych Polaków.
Decyzja o założeniu nowej nekropolii zapadła pod koniec XVIII wieku, gdy dotychczasowy cmentarz przy Ostrej Bramie został zlikwidowany. Proboszcz kościoła Wniebowzięcia Pańskiego, ks. Tymoteusz Raczyński, wystąpił do magistratu Wilna o przydzielenie terenu na nowy cmentarz. Władze miejskie wyraziły zgodę, i 1 maja 1801 roku dokonano poświęcenia cmentarza na przedmieściu zwanym Rossą. Pierwszy pochówek odbył się tydzień później, kiedy to spoczął tam burmistrz Wilna, Jan Müller.
Brama Cmentarza Na Rossie w Wilnie (fot. Bartłomiej Gutowski, CC BY-SA 4.0, cmentarznarossie.uksw.edu.pl)
Widok ogólny Cmentarza Na Rossie (fot. wikipedia.org)
Początkowo cmentarz obejmował 3,5 ha i był otoczony drewnianym ogrodzeniem, które spłonęło w 1812 roku. W kolejnych latach nekropolia była sukcesywnie rozbudowywana. W 1847 roku powstała tzw. Nowa Rossa, gdzie chowano ubogich mieszkańców i żołnierzy. W 1920 roku otwarto Cmentarz Wojskowy, na którym spoczywają m.in. żołnierze polegli w walkach o Wilno oraz uczestnicy operacji „Ostra Brama”.
Cmentarz wojskowy (fot. Bartłomiej Gutowski, CC BY-SA 4.0, cmentarznarossie.uksw.edu.pl)
Cmentarz Na Rossie jest miejscem spoczynku wielu wybitnych Polaków, m.in. historyka Joachima Lelewela, poety Władysława Syrokomli oraz architektów Antoniego Wiwulskiego czy Karola Podczaszyńskiego. Szczególne znaczenie ma mauzoleum „Matka i Serce Syna”, gdzie w 1936 roku złożono serce marszałka Józefa Piłsudskiego obok grobu jego matki, Marii z Billewiczów Piłsudskiej.
Mauzoleum “Matka i Serce Syna” (1936)
Mauzoleum “Matka i Serce Syna” (fot.wikipedia.org)
Grób Joachima Lelewela (fot. wikipedia.org)
Grób Antoniego Wiwulskiego (fot. wikipedia.org)
Dziś Cmentarz Na Rossie jest nie tylko ważnym miejscem pamięci narodowej, ale także cennym zabytkiem sztuki sepulkralnej. Zachowały się tu liczne nagrobki o wysokiej wartości artystycznej, a cały kompleks cmentarny stanowi ważny punkt na mapie dziedzictwa kulturowego Wilna.
Kresowiak
