180 lat temu (1845) w majątku Swolna koło Dryssy (obecnie na terenie Białorusi) urodził się Jan Stanisław Franciszek Czerski – jeden z najwybitniejszych polskich badaczy Syberii. Jego imieniem nazwano liczne szczyty, doliny i miejscowości w Rosji, m.in. w Górach Bajkalskich, Sajanach, Jakucji i nad Kołymą.
Czerski pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej. Początkowo kształcił się w domu, a następnie uczęszczał do gimnazjum w Wilnie. W czasie powstania styczniowego w 1863 roku, będąc jeszcze uczniem, zaangażował się w działalność niepodległościową, za co został aresztowany i zesłany na Syberię. Tam, w Omsku, został wcielony do armii carskiej jako szeregowiec.
Pomimo trudnych warunków zesłania, Czerski nie porzucił swoich zainteresowań naukowych. Dzięki wstawiennictwu Grigorija Potanina, rosyjskiego etnografa i podróżnika, uzyskał zgodę na prowadzenie badań geologicznych i paleontologicznych w rejonie Omska. W 1869 roku został zwolniony ze służby wojskowej z powodu złego stanu zdrowia, co umożliwiło mu pełne poświęcenie się pracy naukowej.
Jan Czerski, Irkuck 1879
W 1871 roku Czerski przeniósł się do Irkucka, skąd organizował liczne wyprawy badawcze. W latach 1873–1876 badał góry Sajany i okolice rzeki Angary. Jego prace obejmowały również szczegółowe badania geologiczne jeziora Bajkał, gdzie stworzył pierwszą dokładną mapę geologiczną wybrzeża. Ponadto, Czerski dokonał wielu ważnych odkryć skamieniałości, które pomogły zrozumieć ewolucję organizmów i historię geologiczną Syberii
Wyprawy naukowe Czerskiego (źródło: wikipedia.org)
W uznaniu zasług Czerskiego, jego imieniem nazwano wiele miejsc na Syberii, w tym:
-
Góra Czerskiego – najwyższy szczyt Gór Bajkalskich (2588 m n.p.m.)
-
Szczyt Czerskiego w górach Chamar-Daban (2090 m n.p.m.)
-
Kamień Czerskiego w Górach Przymorskich (728,4 m n.p.m.)
-
Dolina Czerskiego u stóp gór Sajanów
-
Stanowisko Czerskiego w pobliżu Irkucka, gdzie odkryto osiedla ludzi pierwotnych
-
Miasto Czerski nad rzeką Kołymą
-
Ulice jego imienia w Moskwie, Irkucku, Żyriance oraz w osiedlu Kołymskoje w obwodzie magadańskim
-
Dwa pasma górskie o nazwie Góry Czerskiego w rejonie miasta Czyta na Zabajkalu i w północnej Jakucji.
Pamiątkowa tablica w Listwiance nad Bajkałem (fot. wikipedia.org)
Czerski zmarł 7 lipca 1892 roku nad rzeką Kołymą podczas jednej z wypraw badawczych. Jego prace do dziś stanowią fundament wiedzy o geologii i paleontologii Syberii.
Kresowiak
fot. swiatsybiru.pl
