W Wilnie otwarto wystawę upamiętniającą 175. rocznicę urodzin Józefa Montwiłła – znanego kresowego przedsiębiorcy, bankiera i filantropa.
Ekspozycja, przygotowana przez Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne we współpracy z polską placówką dyplomatyczną, prezentuje około 130 dokumentów z różnych litewskich archiwów i instytucji kulturalnych. To najobszerniejszy dotąd zbiór dotyczący życia i dorobku tego wybitnego kresowiaka.
Józef Montwiłł (ok. 1895)
„Był niezwykłą postacią. Nie założył własnej rodziny, ale tak wiele uczynił dla innych” – podkreśla Wioleta Pansewicz z Archiwum, współautorka wystawy. Montwiłł, urodzony w 1850 r. na Litwie, zdobył wszechstronne wykształcenie w Petersburgu, Berlinie i Wiedniu. Jako dyrektor Banku Ziemiańskiego w Wilnie i aktywny działacz społeczny wspierał rozwój miasta – zakładał szkoły, towarzystwa naukowe, przytułki dla sierot i finansował budowę kamienic.
Spośród jego licznych dzieł wyróżnia się Kolonia Montwiłłowska – zachowany do dziś zespół secesyjnych kamienic przy placu Łukiskim. Montwiłł opiekował się także młodymi architektami, którzy zaprojektowali m.in. wileńską halę targową i siedzibę Banku Litewskiego.
Wystawa “Wielki filantrop Józef Montwiłł” powstała z okazji 175. rocznicy urodzin Józefa Montwiłła – przedsiębiorcy, bankiera, działacza społecznego, opiekuna ubogich i potrzebujących.
Zachęcamy do zapoznania z tą niezwykłą postacią. ✨ pic.twitter.com/50ph74PrIA
— PL in Lithuania 🇵🇱 (@PLinLithuania) June 12, 2025
Zmarł w 1911 r. i został pochowany na Rossie. W 1914 r. na jego grobie wzniesiono piękny pomnik autorstwa Zygmunta Józefa Otto, przedstawiający anioła z kagankiem oświaty w dłoniach. W czasach II RP wilnianie uczcili go także pomnikiem przy ul. Trockiej, na skwerku w pobliżu kościoła franciszkanów, gdzie niegdyś mieściła się większość instytucji dobroczynnych Montwiłła. Mimo ogromnych zasług, dziś jest postacią nieco zapomnianą. Organizatorzy wystawy liczą, że ekspozycja przywróci pamięć o nim i zachęci do dalszych badań nad jego spuścizną.
Nagrobek Józefa Montwiłła na cmentarzu Na Rossie w Wilnie (fot. wikipedia.org)
Wystawę „Wielki Filantrop Józef Montwiłł” można oglądać do 15 października 2025 roku w sali ekspozycyjno-edukacyjnej Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznego przy ul. Mindaugo 8 w Wilnie.
Kresowiak
