213 lat temu (1812) w Warszawie urodził się Józef Ignacy Kraszewski – pisarz, dziennikarz, malarz, rysownik, muzyk i kolekcjoner, autor ponad 600 książek, w tym 232 powieści, takich jak Stara baśń czy Za Sasów. Uznawany jest za rekordzistę pod względem dorobku w całej historii polskiej literatury.
Wywodził się z rodziny ziemiańskiej z terenów dzisiejszej Białorusi. Wczesne lata spędził w rodzinnym majątku Dołhe koło Prużany, a także w Romanowie na Podlasiu.
Stary folwark Kraszewskich w Dołhem koło Prużany, drzeworyt, 1880
Kamień poświęcony Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu na ziemi prużańskiej (fot. wikimedia commons)
Następnie uczęszczał do szkół w Białej Podlaskiej, Lublinie i Świsłoczy. W 1829 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Wileńskim — początkowo na Wydziale Lekarskim, a później przeniósł się na Wydział Literatury i Sztuk Pięknych.
3 grudnia 1830 roku został aresztowany za udział w konspiracji przedpowstaniowej. Spędził w areszcie ponad rok, a do 1833 roku pozostawał pod nadzorem policyjnym w Wilnie.
Józef Ignacy Kraszewski na fotografii Karola Beyera (fot. polona.pl)
W tym czasie rozpoczął badania historyczne – owocem było czterotomowe dzieło „Wilno od początków jego do roku 1750”, a także pierwsze powieści historyczne.
W latach 1834–1859 Kraszewski mieszkał na Wołyniu, gdzie działał jako dzierżawca ziemski, redaktor, działacz społeczny i publicysta. Był autorem licznych relacji z podróży po Podlasiu, Polesiu, Wołyniu oraz Ziemi Kijowskiej i Odeskiej.
Kraszewski napisał ponad 600 tomów, w tym 232 powieści. Do jego najbardziej znanych dzieł należą historyczna epopeja Stara baśń, trylogia saska (Hrabina Cosel, Brühl, Z siedmioletniej wojny), a także powieści społeczno-obyczajowe, takie jak Chata za wsią, Ulana, Historia Sawki oraz satyryczna Latarnia czarnoksięska.
Jego twórczość silnie oddziaływała nie tylko w Polsce, ale była tłumaczona na wiele języków europejskich — jeszcze przed Sienkiewiczem osiągnął status najczęściej tłumaczonego polskiego pisarza.
Poza literaturą, Kraszewski był malarzem, rysownikiem, kolekcjonerem (posiadał ponad 6 000 rycin i grafik), muzykiem i kompozytorem. Ilustrował własne powieści i pozostawił kilka tysięcy szkiców.
Portret wschodni, 1846 – jeden z najbardziej znanych obrazów olejnych Kraszewskiego
Po krytyce polityki Wielopolskiego w 1863 roku opuścił Warszawę i osiedlił się w Dreźnie, gdzie wspierał emigrację polską i aktywnie działał w środowisku literackim. Później przeniósł się do Genewy, gdzie zmarł 19 marca 1887 roku.
Dwór Kraszewskiego w Romanowie na Podlasiu (fot. wikimedia commons)
Dom, w którym mieszkał w Dreźnie, od 1960 roku pełni funkcję Kraszewski-Museum ‒ pierwszego polsko-niemieckiego muzeum literackiego. W Romanowie na Podlasiu znajduje się muzeum poświęcone jego pamięci.
Kresowiak
