260 lat temu (1765) urodził się Michał Kleofas Ogiński – wybitny polski kompozytor, podskarbi i miecznik wielki litewski, uczestnik Insurekcji Kościuszkowskiej na Litwie. Niektórzy historycy przypisują mu autorstwo słynnego poloneza a-moll „Pożegnanie Ojczyzny”. Posiadał piękną rezydencję w Zalesiu, położoną w połowie drogi między Wilnem a Mińskiem (obecnie w rejonie smorgońskim na Białorusi).
Ogiński urodził się, według jednych źródeł, w Guzowie koło Warszawy, a według innych – na Żmudzi, w zamożnej rodzinie ziemiańskiej. Od najmłodszych lat rozwijał swoje muzyczne talenty, ucząc się gry na fortepianie i skrzypcach. Po nauce u I. M. Jarnovicia w Warszawie i G. Viottiego w Paryżu Ogiński miał okazję grać w środowisku arystokracji, prezentując utwory wielkich kompozytorów epoki klasycyzmu, takich jak Haydn czy Mozart. U stryja Michała Kazimierza w Słonimie na Grodzieńszczyźnie poznał wystawiane tam w latach siedemdziesiątych opery włoskie i francuskie.
Portret Michała Kleofasa Ogińskiego autorstwa François-Xavier Fabre
W latach 1790–1791 jako dyplomata podróżował do Hagi, Amsterdamu i Londynu. Uczestniczył aktywnie w ówczesnym życiu politycznym kraju, biorąc udział w obradach Sejmu Czteroletniego. Jego decyzje, w tym opowiedzenie się po stronie targowicy, wzbudziły kontrowersje, jednak wziął także udział w powstaniu kościuszkowskim, co doprowadziło do konfiskaty jego majątku.
Kielich z inicjałami Michała Ogińskiego, Fabryka szkła w Urzeczu na Mińszczyźnie, XVIII w., Grodzieńskie Państwowe Muzeum Historyczno-Archeologiczne
Na lata 1797–1798 przypada paryski epizod w życiu Ogińskiego, kiedy to osobiście spotkał Napoleona Bonaparte. Pod koniec 1801 roku wrócił do rodzinnych stron i osiedlił się w Zalesiu na ziemi smorgońskiej. Po zakończeniu kampanii w 1812 roku, w trakcie której stanął po stronie cara Aleksandra I, zaangażował się w życie kulturalne Wilna, organizując koncerty i przedstawienia. W 1823 roku przeniósł się do Florencji, gdzie mieszkał aż do swojej śmierci, pochowany został w bazylice Santa Croce.
Pałac Ogińskich w Zalesiu na akwareli A. Adama, 1812 r.
Pałac w Zalesiu obecnie (fot. wikipedia.org)
Ogiński był reprezentantem okresu sentymentalizmu. Pisał taneczne miniatury fortepianowe, w tym polonezy, mazurki i walce. Jego polonezy, choć nie miały majestatycznego charakteru wcześniejszych wersji tego tańca, wprowadzały nowe jakości wyrazowe, takie jak melancholia i liryzm. W przeciwieństwie do utworów Chopina, które rozwijały tradycję poloneza, Ogiński tworzył dzieła o prostszej fakturze i schematycznej formie, co sprawiło, że stały się one popularne w domowym repertuarze.
Co ciekawe, Ogiński nie znalazł uznania w oczach Fryderyka Chopina, którego bardziej fascynowała nowo poznana estetyka brillant niż krajowe tradycje muzyczne. Niemniej jednak wpływ Ogińskiego na rozwój poloneza jako gatunku był niepodważalny. To on rozpoczął proces stylizacji poloneza, który Chopin doprowadził do mistrzostwa w swoich późniejszych kompozycjach.
Dotychczas uważano, że melodia hymnu narodowego Polski do słów Wybickiego pochodzi z pieśni ludowej z Podlasia, a autorstwo Ogińskiego było wynikiem nieporozumienia, ponieważ w 1797 roku wysłał on generałowi Dąbrowskiemu podobnie nazwany utwór “Marsz dla Legionów”. Jednak ostatnie badania historyczne przeprowadzone przez Andrzeja Załuskiego, jednego z potomków księcia Ogińskiego, sugerują, że to Ogiński mógł być autorem melodii hymnu.
Przeczytaj również:
Ogiński urodził się na Żmudzi? Sensacyjne odkrycie litewskich badaczy!
Kresowiak
