Czy można zostać wrogiem państwa tylko dlatego, że po drugiej stronie rzeki mieszka ciotka w Polsce? W drugiej połowie lat 30. tysiące ludzi w sowieckiej Białorusi przekonało się, że w logice stalinowskiego terroru taka więź wystarczała, by trafić na listę „elementu antysowieckiego”. O tych dramatycznych losach opowiada najnowsza książka pt. „Operacja polska” NKWD 1937–1938. Przywracanie pamięci o zbrodni. Dziś w warszawskim Centralnym Przystanku Historia IPN odbyła się prezentacja tej wyjątkowej publikacji, wydanej wspólnie przez Centrum Mieroszewskiego i Instytut Pamięci Narodowej.
Książka szczegółowo opisuje jedną z największych zbrodni w dziejach XX wieku – masową eksterminację Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937–1938. W ramach tzw. „operacji polskiej” NKWD zamordowano co najmniej 112 tysięcy osób narodowości polskiej, mieszkających w granicach ZSRR.
Data spotkania nie była przypadkowa – jak przypomniał redaktor tomu, dr Maciej Wyrwa, 29 października w Rosji, na Białorusi i w innych krajach byłego ZSRR wspomina się ofiary represji stalinowskich. Tego dnia Białorusini mieszkający na emigracji organizują akcję pamięci „Noc (nie)rozstrzelanych poetów”, upamiętniającą rocznicę rozkazu wymordowania białoruskiej elity narodowej.
– To jedyna na rynku książka, która w sposób kompleksowy przywraca pamięć o jednej z największych, a zarazem najmniej znanych zbrodni stalinowskich – podkreślił dr Wyrwa.
Dr Wyrwa pokreślił, że książka przedstawia „operację polską” jako część Wielkiego Terroru, obok innych masowych akcji NKWD wymierzonych w różne grupy narodowe, takich jak „operacja niemiecka” czy „grecka”.
Dr Paweł Libera zwrócił uwagę, że operacja polska wyróżniała się skalą zbrodni i okrucieństwem. Polacy ginęli prawie czterdzieści razy częściej niż przedstawiciele innych narodowości.
Podczas prezentacji autorzy przywołali indywidualne historie ofiar, pokazujące dramaty ludzi, którzy padli ofiarami represji tylko dlatego, że byli Polakami lub mieli wcześniej jakiś związek z Polską. Większość z nich oskarżono o rzekomą działalność szpiegowską na rzecz II Rzeczypospolitej.
Nagranie ze spotkania będzie dostępne 26 listopada 2025 r. o godz. 18.00 na kanale IPNtv w serwisie YouTube.
Kresowiak
fot. wb24.org
