Польскi Інстытут нацыянальнай памяці выдаў трэцюю з серыі публікацый, прысвечаных шляхецкім cядзiбам на былых ўсходніх тэрыторыях ІІ Рэчы Паспалітай, іх гісторыі, а таксама вядомым і менш вядомым гаспадарам і жыхарам. Гэтым разам былі прадстаўлены «крэсовыя» рэзідэнцыі ва ўсходняй частцы былога Беластоцкага і Палескага ваяводстваў.
У трэцім томе «Крэсовых рэзідэнцый» прадстаўлена больш за 150 мястэчак з жылымі комплексамі, размешчаных у даваенных Палескім і Беластоцкім ваяводствах — у яго ўсходняй частцы, якая пасля Другой сусветнай вайны засталася за ўсходняй мяжой Польшчы, гэта значыць на Гродзеншчыне. Гэта толькі каля 15 працэнтаў былых памешчыцкіх рэзідэнцый, якія размяшчаліся на гэтай тэрыторыі да Другой сусветнай вайны, але варта памятаць, што толькі палова апісаных былых маёнткаў захавала асноўныя аб’екты — сядзібы, палацы ці замкі.
Не вельмі ўрадлівыя, пясчана-камяністыя ці забалочаныя землі абодвух рэгіёнаў, прадстаўленыя ў томе, не спрыялі стварэнню магутных маёнткаў і раскошных рэзідэнцый. Сярод параўнальна нешматлікіх, больш шыкоўных, што захаваліся да нашага часу, палацы Валовічаў у Свяцку Вялікім, Сапегаў у Ружанах, Пуслоўскіх у Косаве-Мерачоўшчыне, Патоцкіх у Высокім Літоўскім і Бутрымовічаў у Пінску. Заслугоўваюць увагі і два каралеўскія замкі ў Гродне, які некалі лічыўся неафіцыйнай трэцяй сталіцай Рэчы Паспалітай.
Абодва рэгіёны былі звязаны з вядомымі і выдатнымі гістарычнымі асобамі, пісьменнікамі і мастакамі, ад гонару якіх захаваліся звычайна сціплыя сядзібы або іх рэшткі. Да іх належаць напр. нашы нацыянальныя героі Тадэвуш Касцюшка і Рамуальд Траўгут, класікі польскай літаратуры Францішак Карпінскі, Юліян Урсын Нямцэвіч, Юзэф Ігнацы Крашэўскі, Эліза Ажэшка і Марыя Радзевіч, а таксама Напалеон Орда, мастак і жывапісец, які захаваў вобразы «крэсовых рэзідэнцый», якіх сёння ў большасці не існуе.
У наступным томе серыі будуць апісаны памешчыцкія рэзідэнцыі ў даваенным Валынскім ваяводстве.
Крыніца: IPN
