Напалеон Матэвуш Тадэвуш Орда нарадзіўся 11 лютага 1807 г. у радавым маёнтку Варацэвічы на Брэсцкiм Палессі. Паходзіў з мяшчанскай сям’і, сын Міхала і Юзэфы Бутрымовічаў, бацька быў маршалкам Кобрынскага павета. Імя Напалеон атрымаў у гонар Напалеона Банапарта.
Скончыў гімназію ў Свіслачы. З 1823 г. вывучаў матэматыку ў Віленскім універсітэце. Не скончыў з-за арышту за дзейнасць у нелегальнай студэнцкай арганізацыі і сядзеў больш за год. Удзельнік Лістападаўскага паўстання. За ўдзел у паўстаннi быў узнагароджаны залатым крыжам Virtuti Militari і атрымаў званне капітана.
У 1833 г., вымушаны эміграваць, пасяліўся ў Парыжы, куды прыбыў пешшу пасля разгрому паўстання. Сябраваў з Фрыдэрыкам Шапэнам. Там вывучаў фартэпіяна і кампазіцыю ў яго і Ферэнца Ліста. Пазней, знаходзячыся пад відавочным уплывам майстра, ён ствараў даволі звычайныя паланэзы, мазуркі, вальсы і накцюрны. У 1833 годзе ён таксама пачаў вучыцца маляванню ў пейзажыста П’ера Жырара. Орда шмат падарожнічаў, падчас якіх пісаў і маляваў ведуты (архітэктурныя пейзажы) гарадоў і іншых архітэктурных збудаванняў Францыі, Англіі, Шатландыі, Бельгіі, Нідэрландаў, Рэйнскай вобласці, Іспаніі, Партугаліі і Паўночнай Афрыкі.
Ажаніўся з францужанкай Ірэн Бугле. У Парыжы ён кіраваў Домам камісіі (Maison de Commission). З 1847 года ён быў дырэктарам Італьянскага опернага тэатра ў Парыжы да яе закрыцця падчас Лютаўскай рэвалюцыі (1848). Браў актыўны ўдзел у жыцці Вялікай Эміграцыі. З 1839 г. член Гісторыка-літаратурнага таварыства, з 1848 г. таксама Польскага эміграцыйнага камітэта.
Калі ў 1856 г. цар Аляксандр ІІ абвясціў паўстанцам амністыю, Напалеон Орда вярнуўся на радзіму ў Варацэвічы. У 1862 г. пасяліўся ў Вярхоўні на Украіне ў якасці настаўніка ў доме генерала Адама Ржэвускага. У 1860 г. ён нарысаваў на паперы свой маёнтак у Варацэвічах і з таго часу маляванне польскіх крэсаў стала яго захапленнем.
У 1872 годзе ён пачаў рэалізоўваць справу свайго жыцця. Падчас штогадовых летніх паездак ён сістэматычна фіксаваў гістарычныя мясціны. У 1872–1874 гадах Валынь, Падолле і Украіна. У 1875–1877 г. Літва, Жамойць, Лівонія і Беларусь. У 1878–1879 гадах маляваў гістарычныя помнікі Галіцыі, Познані і Каралеўскай Прусіі. У 1880 г. адлюстраваў тэрыторыі Царства Польскага. Яго акварэлі і малюнкі з выявамі гістарычных месцаў у Польшчы часта з’яўляюцца адзінай крыніцай дакументальнага выгляду сотняў рэзідэнцый і іншых будынкаў. Орда падпісваў і апісваў свае творы.
Ён выпрацаваў уласны пазнавальны стыль, які адлюстроўвае характар польскіх краявідаў.
Пры яго жыцці было выдадзена восем серый малюнкаў і акварэляў у «Альбоме гістарычных помнiкаў Польшчы». У іх было 260 літаграфаваных малюнкаў і акварэляў з больш чым тысячы нарысаваных аўтарам.
Памёр Напалеон Орда 26 красавіка 1883 г. у Варшаве. Пахаваны ў Янаве каля Кобрына. Ёсць у касцёле і самаробны крыж, знойдзены ў 1995 г. у падвале пінскай катэдры. Могілкі ў Янаве былі цалкам знішчаны пасля 1980 года падчас будаўніцтва школы. Верхняя палова надмагілля знаходзіцца ў Музеі Палесся ў Пінску. У 1997 годзе на рыначнай плошчы ў Янаве быў адкрыты помнік Напалеону Ордзе работы Ігара Голубева, які адлюстраваў мастака на ствале дрэва з эцюднікам, а на скрыжаванні дарог на Варацэвічы ў яго гонар быў пастаўлены камень з барэльефнай лірай і палітрай.
Значная частка яго твораў захоўваецца ў калекцыях нацыянальных музеяў у Варшаве і Кракаве.
Крыніца: wilniuki.lt/polskieradio.pl
Фота: Вікісховішча
