У канцы мая 1943 г. у Пастаўскім павеце (цяпер Мінская вобласць) быў створаны першы на Віленшчыне атрад Арміі Краёвай. Ім камандаваў паручнік Антоні Бужынскі псеўд. Кміціц. Атрад дзейнічаў да 26 жніўня 1943 г., калі яго камандаванне было вераломна захоплена і забіта былымi саюзнікамi. Многія жаўнеры гэтага атрада пазней склалі штабны касцяк «Атрада смерці», якім камандаваў падпалкоўнік «Лупашка».
У 1942 і 1943 гг. паручнік Антоні Бужынскі — псеўданім «Кміціц» пачаў фарміраваць польскi партызанскi атрад каля мястэчка Кабыльнік (цяпер Мядзельскі раён Мінскай вобласці). Такое рашэнне ён прыняў па ўласнай ініцыятыве, але з ведама і згоды штаба Віленскай акругі Арміі Краёвай. Некаторыя крыніцы сцвярджаюць, што ён паставіў камандаванне Арміі Краёвай перад фактам.
Паручнік Антоні Бужынскі пс. «Кміцiц» (fot. kielakowie.pl)
Безумоўна, стварэнне атрада было няпростай задачай. Патрабавалася не толькі ўзяць пад камандаванне патрэбную колькасць людзей і атрымаць баявую тэхніку, але і паклапаціцца аб харчаванні, крыёўках, сувязі і навучанні салдат. Супраць пачатку ўзброенай барацьбы на Віленшчыне выступілі і некаторыя камандзіры Арміі Краёвай, напрыклад, маёр «Суліма», які баяўся помсты немцаў у дачыненні да польскага мірнага насельніцтва.
База «Кміціца» каля воз. Нарач (фота: postawyiokolice.blogspot.com)
Нягледзячы на шматлікія цяжкасці, падпаручнік «Кміціц» здолеў стварыць атрад, па некаторых звестках, у складзе да 300 салдат. У той час ён, вядома, быў недастаткова моцны, каб узяць пад кантроль вялікую тэрыторыю. Аднак ён мог эфектыўна скаваць пэўныя сілы праціўніка, сабатаваць яго дзеянні і, перш за ўсё, прадэманстраваць сваю прысутнасць. Атрад «Кміціца» таксама быў у некалькі разоў меншы за савецкія партызанскія атрады, якія дзейнічалі ў тым жа раёне.
Справа — знаны «Кміціцовец», сяржант Антоні Рымша «Макс». Пазней ваяваў у 5-й брыгадзе Арміі Краёвай пад камандаваннем знакамітага Зыгмунта Шэндзеляжа «Лупашкі». Злева – камандзір 4-й брыгады Арміі Краёвай “Нарач” Лонгін Вайцяхоўскі. Фота 1944 года.
Да чэрвеня 1943 г. адносіны паміж польскімі і савецкімі партызанамі былі адносна добрымі. Менавіта тады ЦК КП(б)Б выдаў загад аб барацьбе з польскімі партызанскімі атрадамі. Ліквідаваць атрад «Кміціца» было загадана камандзiру партызанскай брыгады імя Варашылава Фёдару Маркаву. 26 жніўня 1943 г. Антоні Бужынскі з чатырма партызанамі накіраваўся ў савецкі лагер, каб абмеркаваць Мядзельскую спецаперацыю. Назад ён ужо не вярнуўся, яго атрад быў раззброены, а салдаты былi расстраляны або прымусова далучаны ў савецкія фармiраванні.
Хутар Буракi (Пастаўскі раён). Шыльда на помніку (фота: postawyiokolice.blogspot.com)
Дакладная дата і месца смерці Антонія Бужынскага застаюцца невядомымі. Ёсць непацверджаныя звесткі, што пасля адмовы супрацоўнічаць яго катавалі, а затым расстралялі.
Крыніца: zolnierzeniezlomni.pl, wikipedia.org
