Прататыпам Сапліцова з «Пана Тадэвуша», хутчэй за ўсё, быў маёнтак у Чамброве, размешчаны прыкладна ў 14 км ад Навагрудка. У міжваенны перыяд сядзіба была адным з найважнейшых турыстычных аб’ектаў, размешчаных на так званым «Шляху Міцкевіча», якi злучаў Баранавічы з Навагрудкам.

У канцы XVIII стагоддзя дзед Міцкевіча Матэвуш Маеўскі працаваў у Чамброве эканомам. Дачка Матэвуша, Бася, будучая маці паэта, была апекункай у панскім доме. Верагодна, яна шмат расказвала свайму пазнейшаму сыну пра Чамброва. Вельмі верагодна, што менавіта ў Чамброве Міцкевіч упершыню ў жыцці ўбачыў самую вялікую сядзібу, бо Завоссе было толькі невялікім хутарам. Маёнтак у Чамброве, безумоўна, быў на маршруце школьных вандровак Міцкевіча, які тут часта бываў.

Ilustracja

Сядзіба ў Чамброве, 1931 г., фота Яна Булгака (фота NAC)

Першымі вядомымі ўладальнікамі славутага маёнтка былі Курчы герба Радван, але яшчэ ў XVIII стагоддзі гэтыя ўладанні належалі роду Узлоўскіх, а ў XIX стагоддзі іх набыў род Карповічаў. Апошні спадкаемца Чамброва Януш Карповіч памёр у ссылцы «пры першых Саветах», сядзібу спалілі савецкія партызаны падчас нямецкай акупацыі, а апошняя спадчынніца Марыя Карповіч паспела выкінуць сямейныя паперы праз акно.

“Пан Тадэуш альбо Апошні заезд на Літве”

У Чамброве на пачатку ХІХ стагоддзя была шляхецкая карчма, якую пазней апісаў Міцкевіч у сваёй знакамітай паэме «Пан Тадэвуш».

Фота з сямейнага архіва Яанны Пухальскай, унучкі Караля Карповіча.

Традыцыя, звязаная з тым, што ў гэтай сядзібе знаходзілася апошняя карчма ў Літве, была жывой і ў міжваенны перыяд. Апісанні сядзібы Сапліцова ў «Пане Тадэвушу» амаль цалкам адпавядалі сядзібе ў Чамброве. Сядзіба знаходзілася “на беразе ракі, на невялікай горцы”. Быў вялікі сад, сажалка і млын. Да Другой сусветнай вайны каля сядзібы рос невялікі гай са старымі таполямі, які можна параўнаць з «бярозавым гаем». Таму ў Чамброва прыязджалі шматлікія вандроўкі, а ўладальнiкi сядзібы служылі экскурсаводамі і расказвалі розныя займальныя гісторыі, напрыклад, паказвалі турыстам лаўку, на якой “Зося першы раз пацалавалася з Тадэвушам”.

Месца першай экранiзацыi «Пана Тадэвуша»

У Чамброве ў 1928 годзе Рышард Ардынскі зняў першую нямую экранізацыю «Пана Тадэвуша». Як сказаў рэжысёр: «Нават яго жыхары, унукі міцкевічаўскіх герояў, выконвалі ролі статыстаў». У адной са сцэн у ролi госця суддзі можна пабачыць Януша Карповіча (той самы, якога Саветы саслалi ў Cібір у 1941 годзе).

Brak dostępnego opisu zdjęcia.

Здымачная група і сядзіба ў Чамброве (фота Biblioteka Narodowa)

Экранізацыя эпапеі Адама Міцкевіча лічыцца найвялікшай польскай кінапрадукцыяй міжваеннага перыяду. На экране з’явіліся галоўныя зоркі кіно таго часу. Тадэвуша сыграў Лявон Лушчэўскі, Зосю — Зоф’я Заянчкоўская, Тэлімену — Хелена Суліма, ксяндза Робака — Ян Шыманскі, Напалеона — легендарны Стэфан Ярач. Адаптуючы шэдэўр Адама Міцкевіча да экрана, сцэнарысты Анджэй Струг і Фердынанд Гётэль вырашылі стварыць серыю жывых малюнкаў у стылі Андрыёлі, ілюстратара «Пана Тадэвуша». – «Бюджэт гэтага фільма перавысіў паўмільёна злотых. Гэта неймаверна вялікая сума, калі ўлічыць, што ў той час аўтамабіль каштаваў каля 2,5 тысячы злотых», — прызнаўся былы дырэктар польскага Нацыянальнага кінаархіва Тадэвуш Кавальскі.

Пра фільм цікава і лаканічна напісаў таксама партал FilmPolski.pl: «Урачыстая варшаўская прэм’ера «Пана Тадэвуша», якая адбылася 9 лістапада 1928 г. з удзелам дзяржаўных асобаў (прэзідэнта Ігнацыя Масціцкага і маршала Юзэфа Пілсудскага) і дыпламатаў, паклала пачатак святкаванню 10-годдзя незалежнасці Польшчы. Пераносячы на ​​экран шэдэўр Адама Міцкевіча, сцэнарысты Анджэй Струг і Фердынанд Гётэль і рэжысёр Рышард Ардынскі вырашылі зрабіць серыю жывых карцін у стылі малюнкаў Андрыёлі, ілюстратара «Пана Тадэвуша», уперамешку з фрагментамі літаратурнага арыгінала. Фільм меў вялікі поспех у сталіцы, атрымаў пазітыўныя водгукі і шмат цёплых слоў ад такіх дзеячаў культуры, як Зоф’я Налкоўская, Ян Лехонь або Антоні Слонімскі. Крытыцы падверглася структура і будова сюжэта, заўважальная толькі для гледачоў, якія добра ведаюць паэму.

Фільм быў страчаны падчас Другой сусветнай вайны. У 1950-я гады былі знойдзены фрагменты фільма агульнай працягласцю сорак дзве хвіліны. У 2006 годзе ва Ўроцлаве былі знойдзены новыя фрагменты, дзякуючы якім у 2012 годзе ўдалося рэканструяваць каля ста дваццаці хвілін арыгінальнага трохгадзіннага фільма.

На аснове polesie.org, literaryekresy.blogspot.com, wikipedia.org, culture.pl, filmpolski.pl

Пасылаю
Рэйтынг чытачоў
5 (1 vote)