80 гадоў таму ў раёне Налібоцкай пушчы пачалася аперацыя «Герман» — пацыфікацыйная акцыя немцаў супраць мясцовага польскага і беларускага насельніцтва. Мэтай аперацыі была ліквідацыя польскіх і савецкіх партызанскіх атрадаў, базы якіх знаходзіліся ў ваколіцах мястэчка Івянец (цяпер Валожынскі раён Мінскай вобласці). У выніку злачыннай дзейнасці нямецкіх акупантаў было спалена амаль 150 вёсак і забіта 4280 мірных жыхароў. Многія людзі былі вывезены на прымусовыя работы ў Германію.
Аперацыя «Герман» пачалася 13 ліпеня 1943 года, а першыя баі адбыліся раніцай 20 ліпеня. Непасрэднай падставай для гэтай аперацыі стала т.зв Івянецкае паўстанне 19 чэрвеня 1943 г., калі Армія Краёвая, каб спыніць рэпрэсіі супраць польскага насельніцтва, разграміла нямецкі гарнізон у Івянцы і заняла мястэчка.
Партызаны, якія трапілі ў нямецкі палон падчас аперацыі «Герман» (фота: Bundesarchiv, Bild)
У адпаведнасці з раней заключанай дамовай польскія і савецкія партызаны сумесна спрабавалі сілай спыніць пацыфікацыйную аперацыю. Спачатку жаўнеры Арміі Краёвай дзейсна абаранялі шлях Мінск-Навагрудак, які праходзіў праз лес і пераправы на рацэ Шуры. У першы дзень баёў немцы панеслі вялікія страты, да 50 чалавек забітымі. Аднак на другі дзень польскае камандаванне са здзіўленнем пераканалася, што савецкія войскі, задачай якіх было прыкрываць абодва флангі польскага батальёна, без папярэджання пакінулі абарончыя пазіцыі. Стаўпецкі батальён АК пад камандаваннем паручніка Кацпера Мілашэўскага «Левальда» пад пагрозай знішчэння быў вымушаны адступіць у глыб лесу. Ва ўмовах ушчыльнення кальца акружэння і немагчымасці працягваць адкрыты бой польскае камандаванне было вымушана падзяліць батальён на невялікія групы па 20-25 чалавек і загадаць салдатам самастойна шукаць паратунку.
Аперацыя Герман. Салдаты Вафен-СС і захоплены імі вясковы хлопчык (фота: Bundesarchiv, Bild)
8 жніўня скончылася блакада Налібоцкай пушчы. Польскі батальён панёс страты не менш за 40 забітымі, некалькі дзесяткаў параненымі і больш за 100 прапаўшымі без вестак. Сярод забітых: два камандзіры роты. Было страчана амаль 60% зброі, у тым ліку ўсе цяжкія кулямёты і мінамёты, а таксама абозы і большая частка коней. Савецкія брыгады здолелі ўхіліцца ад налёту, але панеслі вялікія страты. Ахвярамі аперацыі «Герман» сталі ў асноўным мірныя палякi і беларусы. Каб пазбавіць партызан базы, немцы стварылі вакол лесу паласу «выпаленай зямлі» ў радыусе прыкладна 10-15 кіламетраў. Былі поўнасцю знішчаны 60 вёсак і неўстаноўленая колькасць асобных хутароў і ляснічых домікаў, загінулі 4280 чалавек. У апошні дзень аперацыі «Герман» немцы забілі напр. у Налібоках трoх польскіх святароў – кс. Юзафа Байко, кс. Барадына і кс. Жаўнерскага. У выніку пацыфікацыі з 21 тыс да 25 тысяч людзей адправiлі на прымусовыя работы ў Трэці рэйх. Старых, жанчын і дзяцей высялялі за межы зоны блакады.
Нягледзячы на вялікія страты, панесеныя падчас аперацыі «Герман», польскі батальён да канца жніўня здолеў зноў сабрацца ў сваім былым лагеры каля Дрывезнай. Неўзабаве камандаванне Навагрудскай акругі дэлегавала туды трох парашутыстаў- цiхацемных, прысланых з Вялікабрытаніі. Да канца лістапада 1943 г. колькасць салдат Стаўпецкага батальёна павялічылася прыкладна да чатырохсот.
На падст. wikipedia.org, kresy24.pl
