Учора мы святкавалі 515-годдзе пераможнай бітвы пад Оршай – аднаго з найвялікшых трыумфаў у слаўнай гісторыі Польскай Кароны і Вялікага Княства Літоўскага. Бітва, якая вялася пад Оршай, тройчы завяршалася бліскучай перамогай над маскоўскім войскам.
Маскоўскі князь Васіль III адкрыта імкнуўся заваяваць рускія землі, якія ўваходзілі ў склад Вялікага Княства Літоўскага — у 1508 годзе яму ўдалося дайсці да Оршы. Маскоўскае войска пад камандаваннем князя Данілы Абаленскага і Якуба Захар’іна налічвала каля 50 тыс. чалавек. людзей. У адказ вялікі гетман літоўскі Канстанцін Астрожскі, сілы якога налічвалі 16 тыс. чал. народа, накіраваў уверх па Дняпры моцны атрад, які, знайшоўшы брод, атакаваў з тылу маскоўскі абоз. Калі настала раніца, аказалася, што зробленая напярэдадні атака на абозы зламала баявы дух маскоўцаў, якія пад покрывам ночы беглі ў бок Бранска.
Князь Канстанцін Астрожскі (крыніца: wikipedia.org)
У 1512 г. маскоўскі ўладар вырашыў заваяваць Смаленск, які, аднак, аказаў упартае супраціўленне. Яшчэ адна спроба была зроблена праз два гады – да крэпасці падышлі маскоўскія войскі на чале з князем Міхалам Глінскім; затым да іх далучыліся войскі князя Абаленскага і, нарэшце, самога Васіля III.
У гэтых умовах камендант крэпасці Юрый Салагуб вырашыў здаць Смаленск. Тым часам на дапамогу паспяшалася літоўска-польскае войска пад камандаваннем князя Канстанціна Астрожскага. Па паведамленні аб падзенні крэпасці Астрожскі вырашыў разбіць маскоўскае войска ў адкрытым баі, каб не дапусціць яго прасоўвання ў глыб дзяржавы. Галоўныя сілы гетмана сканцэнтраваліся пад Оршай на Дняпры — трэба было пераправіцца цераз раку, таму гэта было зроблена ноччу. Маскоўскі палкаводзец князь Чэлядзін ведаў пра дзеянні праціўніка, але, упэўнены ў перамозе, прапусціў яе, спадзеючыся, што потым яму лягчэй будзе ўсіх знішчыць адразу. Мясцовасць была не надта прыдатная для дзеяння кавалерыі, таму гетман абраў абарону з выкарыстаннем пяхоты. Чэлядзін думаў адціснуць суперніка да берага Дняпра, не даючы яму ўцячы.
Падраздзяленне цяжкай кавалерыі (фрагмент карціны «Бітва пад Оршай» XVI ст.)
Бой пачаўся ў 9 раніцы 8 верасня 1514 года. Напачатку маскоўскія войскі мелі відавочную перавагу, разграміўшы літоўскую лёгкую конніцу, якую ўрэшце выратавала польская контратака. Неўзабаве завязалася жорсткая бітва, якая канчаткова вырашылася атакай літоўскага галоўнакамандуючага, што вымусіла нападнікаў адступіць, а адпаведна і ўцякаць. Вырашальным у бітве стаў манеўр Астрожскага – пасля відавочнай уцёкаў конніцы схаваная пяхота кінулася на пагоню; чарговы кавалерыйскі ўдар прывёў да поўнага знішчэння суперніка. Апошняя атака Чэлядзіна была паспяхова адбітая. Польска-літоўскі поспех быў адназначным – з маскоўскага боку загінула да некалькіх тысяч жаўнераў, а з супрацьлеглага – толькі некалькі сотняў. Частка страчаных раней тэрыторый была вернута, хоць Смаленск Літве не вярнуўся. Безумоўна, дзеля гэтага быў спынены напад Васіля III на літоўскія землі. Далей ваенныя дзеянні працягваліся да падпісання міру ў 1522 годзе.
Крыніца: twojahistoria.pl/muzhp.pl
