103 гады таму, 12 кастрычніка 1920 года, было абвешчана стварэнне Сярэдняй Літвы як фармальна суверэннай дзяржавы са сталіцай у Вільні. Гэта зрабіў па просьбе маршала Юзафа Пілсудскага генерал Люцыян Жалігоўскі. Ён правёў ваенную аперацыю, званую “бунтам Жалігоўскага”, мэтай якой было захапіць Віленскі рэгіён з намерам пасля далучыць гэтыя тэрыторыі да Польшчы.
У “бунце”, арганізаваным маршалам Пілсудскім, удзельнічала 1-я Літоўска-Беларуская дывізія, якая складалася ў асноўным з палякаў з Віленшчыны (у тым ліку з тэрыторый сучаснай Беларусі). Войскі генерала Жалігоўскага пачалі марш на Вільню 9 кастрычніка раніцай на лініі Гервішкі – Конюхі – Беняконі, пры пасіўных паводзінах літоўцаў – толькі ў раёне Яшунаў адбылося сутыкненне, падчас якога польскія войскі захапілі масты праз Мерачанку, пацярпеўшы даволі істотныя страты.
Генерал Люцыян Жалігоўскі
На наступны дзень пасля невялікіх сутычак войскі генерала Жалігоўскага ўвайшлі ў Вільню, з якога літоўскія ўлады загадзя эвакуіраваліся, знаходзячыся пад абстрэлам гаражан. 12 кастрычніка генерал Жалігоўскі абвясціў стварэнне Рэспублікі Сярэдняя Літва.
Тэрыторыя Сярэдняй Літвы
Жалігоўскі не хацеў абмяжоўвацца толькі Віленшчынай, ён таксама планаваў узяць Коўна. Хоць яму не ўдалося дасягнуць гэтай мэты, ён атрымаў падтрымку Лігі Нацый і вымусіў літоўцаў падпісаць дамову, якая завяршыла канфлікт паміж Сярэдняй Літвой і Ковенскай Літвой.
Юзаф Пілсудскі прымае вайсковы парад у Вільні з нагоды далучэння Віленшчыны да Польшчы, 18 красавіка 1922 г.
Генерал працягваў сваю дзейнасць, умацоўваючы ўладу ў этнічна польскім Віленскім рэгіёне. Пастановай ад кастрычніка 1921 года ён прызначыў сябе кіраўніком Сярэдняй Літвы. У пачатку наступнага года былі праведзены выбары ў Сейм, які сабраўся 1 лютага 1922 года.
У рашэнні ўзгадваліся заключаныя ў часы магутнасці Каралеўства Польскага і Рэчы Паспалітай Гарадзельская і Люблінская уніі, а таксама Канстытуцыя 3 мая, гэтыя акты “добраахвотнымі пагадненнямі аб’ядналі нашы землі з Польшчай у адно цэлае”. Адначасова “былі разарваныя юрыдычныя і дзяржаўныя сувязі, накладзеныя на нас гвалтам расійскай дзяржавай”, і “адмаўлялі Расіі ў праве ўмяшання ў справы Віленскага краю”.
На падст. aan.gov.pl, wikipedia.org, historia.interia.pl
