Ва ўзросце 96 гадоў памёр капітан Ян Кавальчыс, псеўданім “Смелы”, адзін з апошніх ветэранаў Арміі Краёвай з Навагрудчыны.
Ян Кавальчыс нарадзіўся ў 1927 годзе ў Раклішках у былым Лідскім павеце Навагрудскага ваяводства, а ў 1944 годзе, будучы маладым хлопцам, прыняў ваенную прысягу і змагаўся ў навагрудскай АК. Падчас аперацыі “Бура” ён служыў у складзе 5-га батальёна 77-га пяхотнага палка. Удзельнічаў у баявых дзеяннях пад Ейшышкамі і Падварышкамі.
Ягоная служба была жорстка перапыненая арыштам НКУС. Падчас следства яго падвяргалі катаванням. Ён быў прыгавораны да дзесяці гадоў пазбаўлення волі і пяці гадоў пазбаўлення права на займанне дзяржаўных пасад і быў сасланы ў Сібір.
Да 1950 года ён быў зняволеным лагераў спачатку ў Лідзе, Мінску і Оршы, а потым у Малатоўску каля палярнага круга над Белым морам. Прымусова прызнаны грамадзянінам СССР, быў прымусова паселены ў Нарыльску, званым пеклам поўначы. У Польшчу ён вярнуўся ва ўзросце 30 гадоў – у 1957 годзе. Наступныя 30 гадоў, да выхаду на пенсію, ён працаваў машыністам на польскай чыгунцы (PKP). Ён меў шэсць дзяцей і мноства ўнукаў.
Капітан Ян Кавальчыс пс. “Смелы” быў узнагароджаны Кавалерскім крыжом ордэна Адраджэння Польшчы, Крыжом Арміі Краёвай, Крыжом Сібіракоў, а таксама іншымі ўзнагародамі.
“27 верасня, калі Варшава гарэла ў агні і абаранялася апошнімі сіламі, узнікла польскае падполле і яго структуры. Спачатку Служба Перамогі Польшчы, затым Саюз Узброенай Барацьбы, а ў 1942 годзе генералам Сікорскім была заснавана Армія Краёва. Нашым дэвізам было: “Бог, Гонар, Айчына”. Нашай Радзімай была якая змагаецца ў цемры, самотная і цёмная Польская падпольная дзяржава.
Нас не змог перамагчы вермахт, гестапа нас не зламала, бо мы шчыра любілі Польшчу. І кожны гатовы быў ісці на смерць за яе. Мы – салдаты Арміі Краёвай” – казаў у 2020 годзе падчас цырымоніі павышэння да звання капітана, Ян Кавальчыс.
На падст. dziennikbaltycki.pl, kombatanci.gov.pl, radiomaryja.pl
Фота: brygida.gdansk.pl
