166 гадоў таму, 26 кастрычніка 1858 года, у Пятровічах пад Мінскам, нарадзіўся Эдуард Пякарскі — адзін з самых выбітных даследчыкаў Якуціі, які першым склаў слоўнік мовы народа Саха. Сёння ягонае імя больш вядомае ў Якуціі, чым у Польшчы. У Якуцку знаходзіцца помнік Пякарскаму, якога дарма шукаць на яго радзіме.

Раннія гады і рэвалюцыйная дзейнасць

Пякарскі вучыўся ў гімназіях Мінска, Таганрога і Чарнігава. У 1877 годзе паступіў у Харкаўскі ветэрынарны інстытут. Ужо ў 1878 годзе ён далучыўся да рэвалюцыйнай дзейнасці, уступіўшы ў арганізацыю “Зямля і Воля”. У 1879 годзе быў асуджаны на пяць гадоў прымусовага пражывання ў Архангельскай губерні, але хаваўся і не адбыў гэтага пакарання. Пасля затрымання ў 1881 годзе прысуд быў зменены на 15 гадоў катаргі, але з-за стану здароўя пакаранне было заменена на бестэрміновую ссылку ў Сібір.

Эдуард Пякарскі ў ссылцы

Ссылка і навуковая праца ў Сібіры

З 1881 па 1899 год ён жыў у населе Ігідзейскім Улусе Ботурускага ў Якуцкай вобласці. Там звязаўся з мясцовай якуткай (якая памерла ў 1900 годзе) і займаўся садоўніцтвам і жывёлагадоўляй. У вольны час пачаў працу над “Слоўнікам якутскай мовы”, ствараючы яго спачатку ад нуды і для захавання псіхічнага здароўя ў цяжкіх умовах выгнання.

Эдуард Пякарскі ў ссылцы разам з жонкай Крысцінай Слепцовай і дзецьмі.

У 1894–1896 гадах кіраваў даследчай групай у рамках экспедыцыі Расійскага геаграфічнага таварыства, фінансаванай Інакенціем Сібіраковым. Экспедыцыя даследавала мову і культуру якутаў. У 1899 годзе выдаў у Якуцку першае выданне свайго слоўніка.

Юрта Эдуарда Пякарскага ў музеі ў Чэркёху

Унутранае ўбранне юрты Эдуарда Пякарскага

Вяртанне ў Санкт-Пецярбург

З 1899 года жыў у Якуцку, працуючы службоўцам. У 1903–1905 гадах удзельнічаў у Нелькана-Аянскай навуковай экспедыцыі. У 1904 годзе ажаніўся з Аленай Кугаеўскай і ў 1905 годзе выехаў з ёй у Санкт-Пецярбург. Там працаваў у этнаграфічным аддзеле Рускага музея і ў Музеі антрапалогіі і этнаграфіі Акадэміі навук, дзе выконваў абавязкі захавальніка. Быў таксама звязаны з Інстытутам усходазнаўства Акадэміі навук СССР, выконваў функцыі сакратара Этнаграфічнай секцыі Расійскага геаграфічнага таварыства і рэдагаваў часопіс “Жывая старажытнасць”.

Эдуард Пякарскі (першы справа ў першым шэрагу) на З’ездзе прадстаўнікоў якутскіх улусаў у 1902 годзе

Да пачатку Кастрычніцкай рэвалюцыі апублікаваў пяць тамоў свайго слоўніка; яго выданне было адноўлена ў 1923 годзе. У 1927 годзе стаў членам-карэспандэнтам, а ў 1931 годзе — сапраўдным членам Акадэміі навук СССР. З 1928 года быў ганаровым членам Польскага таварыства ўсходазнаўства.

Навуковая спадчына

Галоўнай працай Эдуарда Пякарскага з’яўляецца трынаццацітомны “Слоўнік якутскай мовы” (выдаваўся ў 1913–1930 гадах), які змяшчае тлумачэнні 38 тысяч слоў і багатую інфармацыю пра гаспадарчыя, прававыя, эканамічныя, духоўныя і культурныя аспекты жыцця якутаў. Гэты слоўнік з’яўляецца неацэнным укладам у дакументацыю і захаванне мовы і культуры гэтага народа.

Тытульная старонка «Слоўніка якутскай мовы», складзенага Эдуардам Пякарскім у 1882–1897 гадах

Пякарскі таксама апублікаваў “Узоры народнай творчасці якутаў” і шэраг іншых прац, у тым ліку “Плашч і бубен якутскага шамана”, “Праграма вывучэння бытавога і сямейнага жыцця якутаў”, “Якутскі народ да і пасля прыходу рускіх”, “Якутская казка” і “Якутскае вяселле”.

Памяць пра вялікага паляка

Эдуард Пякарскі памёр 29 чэрвеня 1934 года і быў пахаваны на Смаленскіх могілках у Санкт-Пецярбурзе. Яго ўклад у даследаванне культуры і мовы якутаў да гэтага часу высока цэніцца, асабліва ў Якуціі.

Магіла Пякарскага ў Санкт-Пецярбургу (фота: wikipedia.org)

У Якуцку знаходзіцца помнік, прысвечаны Пякарскаму, а таксама вуліца яго імя. Юрта, у якой ён жыў і працаваў, была рэканструявана і цяпер з’яўляецца экспанатам у музеі пад адкрытым небам у пасёлку Чэркёх.

Пасылаю
Рэйтынг чытачоў
5 (1 vote)